تویو ایتو از ژاپن برنده جایزه معماری پریتزکر 2013 است.
تويو ايتو، معمار 71 ساله كه دفتر کار معماري وی در توكيو ژاپن مستقر است، برنده‌ی جايزه معماري پريتزكر 2013 خواهد شد؛ این خبر، همین امروز توسط توماس جی پریتزکر، رئیس بنیاد هیات که حامی این جایزه است، اعلام شد.
ایتو ششمین معمار ژاپنی است که جایزه معماری پریتزکر را دریافت می‌کند – پنج نفر اول شامل کنزو تانگه (1987)، فومیهیکو ماکی (1993) تادائو آندو (1995) و تیم کازویو سجیما و ریو نیشیزاوا (2010) بودند.
مراسم رسمی آنچه در سراسر جهان به عنوان بالاترین افتخار معماری شناخته شده است، روز چهارشنبه 29 ماه مه در کتابخانه و موزه پرزیدنت جان اف کندی در بوستون، ماساچوست برگزار خواهد شد.
برای اولین بار این مراسم در بوستون برگزار می‌شود و این مکان اهمیت ویژه دارد زیرا توسط برنده‌ی دیگر جایزه پریتزکر یعنی لئوه مینگ پِی طراحی شده است. او در سال 1983 این جایزه را دریافت کرد.
پریتزکر در اعلام این خبر توضیح داد: «از برگزاری مراسم خودمان در کتابخانه‌ی کندی بسیار خرسندیم، اما نکته‌ی مهم تر آنست که این مراسم در روز تولد جان اف کندی برگزار می‌شود.»
هدف از اهداء جایزه معماری پریتزکر، که در سال 1979 توسط مرحوم جِی اِی پریتزکر و همسرش، سیندی، بنیانگذاری شد، اینست که بطور سالانه از یک معمار زنده که آثار ساخته شده او ترکیبی از استعدادها، بینش و تعهد باشد و همچنین از طریق هنر معماری کمک‌های پیوسته و قابل توجه به بشریت و محیط ساخته شده کرده باشد، تقدیر کنند. مبلغ 100,000 دلار همراه با یک مدال بزرگ به برندگان اعطاء شد.
لرد پالومبو، رئیس هیات داوران جایزه معملری پریتزکر، از خانه خود در انگلستان و به نقل از هیات داوران که بر دلایل انتخاب امسال تمرکز دارد، گفت: «تویو ایتو در طول دوران حرفه‌ای خود توانست مجموعه‌ای از آثار را خلق کند که در آنها نوآوری مفهومی با ساختمان‌های فوق‌العاده ترکیب شدند.
وی طی 40 سال فعالیت معماری برجسته؛ ساخت چندین کتابخانه، خانه، پارک، تئاتر، مغازه، ساختمان اداری و غرفه‌ی نمایشگاهی را برعهده داشته است و هر بار به دنبال گسترش احتمالات معماری بوده است. او دارای که یک استعداد حرفه‌ای است که آن را به فرایند کشف اختصاص داده است، این استعداد ناشی از دیدن فرصت‌هایی در هر پروژه و در هر مکان است.»
تویو ایتو پس از فارغ‌التحصیلی از گروه معماری دانشگاه توکیو در سال 1965، در شرکت کیونوری کیکوتاکه و شرکاء شروع به کار کرد. در سال 1971، استودیوی خود را تحت عنوان ربات شهری (Urbot) در توکیو تأسیس کرد. سپس در سال 1979، نام آن را به شرکت معماری تویو ایتو و شرکاء تغییر داد.
او جوایز بین‌المللی متعدد دریافت کرده است، از جمله بیست و دومین جایزه سلطنتی امپراتوری ژاپن که به افتخار شاهزاده تاکاماتسو به هنرمندان اعطاء می‌شود (2010)، مدال طلای موسسه سلطنتی معماران بریتانیایی (2006)، و شیر طلایی برای یک عمر دستاورد هنری در هشتمین نمایشگاه بین‌المللی دوسالانه ونیز (2002). هیات داوران پریتزکر او را «خالق ساختمان‌های جاودانه» می‌نامند و از ایتو برای «تزریق طرح‌هایش با بُعد معنوی و شاعرانه به آثارش که مسبب تعالی آنها است» تقدیر می‌کنند.
تویو ایتو در واکنش به برنده شدن جایزه گفت: « محدودیت‌های اجتماعی متعدد بر معماری تحمیل می‌شوند. همیشه با توجه به این نکته مهم طراحی می‌کردم که اگر بتوانیم از محدودیت‌ها خلاص شویم، حتی به میزان اندک، فضاهای راحت تری خواهیم داشت.
با این حال، هنگامی که یک ساختمان تکمیل می‌شود، به طرز دردناکی از نارسایی عملکرد خود آگاه می‌شوم و همین احساس به انرژی زیاد برای به چالش کشیدن پروژه‌ی بعدی تبدیل می‌شود. احتمالاً این روند باز هم در آینده تکرار خواهد شد.
وی در پایان افزود: « بنابراین، من هرگز سبک معماری خود را اصلاح نخواهم کرد و هرگز از آثارم راضی نخواهم بود.»
یکی از اولین پروژههای او در سال 1971، ساخت یک خانه در حومه‌ی توکیو بود. این سازه که به «خانه‌ی آلومینیومی» شهرت یافت، شامل قاب چوبی بود که به طور کامل با آلومینیوم پوشش داده شده بود. اغلب آثار اولیه او مربوط به پروژههای مسکونی هستند.
در سال 1976، خانه‌ای برای خواهرش ساخت که مدتی قبل شوهرش را از دست داده بود. این خانه را نیز «U سپید» نام نهاد و باعث جلب توجه بسیار به آثار ایتو گردید. ایتو در اغلب آثارش در دهه 1980 توضیح می‌دهد که همیشه به دنبال حذف معانی متعارف در آثارش بوده است بنابراین از تاکتیک‌های مینیمالیستی استفاده کرده است که یک نوع ایجاد سبک شبیه به هوا و باد در معماری است.
او سندای مدیاتک (که در شهر سندای، ایالت مییاگی، ژاپن در سال 2001 تکمیل شد) را یکی از آثار برجسته در حرفه خود می‌نامد. تویو ایتو در کتاب فایدون توضیح داده است: « مدیاتک از بسیاری جهات با ساختمان‌های عمومی معمولی متفاوت است.
درحالی که ساختمان عمدتاً به عنوان یک کتابخانه و گالری هنری استفاده می‌شود، سازمان مربوطه به طور فعال تلاش کرده برنامه‌های متنوع را بین بخش‌های گوناگون تقسیم کند، موانع ثابت بین رسانه‌های گوناگون را به طور موثر برطرف کند تا به تدریج یک تصویر از نحوه‌ی تسهیلات فرهنگی آتی ارائه گردد.»
هیات داوران جایزه معماری پریتزکر نیز به این پروژه اشاره داشتند: «تویو ایتو گفته است که او برای معماری سیال تلاش می‌کند و خود را نسبت به آنچه محدودیت‌های معماری مدرن می‌نامد، مقید نمی‌کند. در سندای مدیاتک، او با استفاده از ساختار لوله‌ای به همین امر دست یافته است، که مناسب برای ویژگی‌های جدید فضاهای داخلی است.»
یکی دیگر از پروژههای ایتو که هیات داوران به آن اشاره کردند، ساختمان شرکت تادز در منطقه اموتساندو در توکیو است: « در اینجا، پوسته‌ی ساختمان نیز به عنوان سازه عمل می‌کند».
هیات داوران جایزه معماری پریتزکر اظهار داشتند: «واژه‌ای که اغلب برای توصیف آثار تویو ایتو بکار می‌رود، خلاقانه است.» هیات داوران در توصف سالن تشییع جنازه شهرداری در استان گیفو، کتابخانه دانشگاه هنری تاما توکیو و غرفه گالری سرپانتین لندن (2002) از عبارت «برخی از فضاهای متعدد الهام بخش او» استفاده کردند.
هیات داوران برجسته که عهده دار انتخاب برنده جایزه معماری پریتزکر 2013 بودند، عبارتند از لرد پالمبو (رئیس هیات داوران) که یک حامی معماری شناخته شده بین‌المللی در لندن است، او ریاست هیات امنای گالری‌های سرپانتین را برعهده دارد و رئیس سابق شورای هنرهای بریتانیای کبیر و همچنین رئیس سابق بنیاد گالری تیت بوده است، او همچنین عضو سابق هیات امنای آرشیو میه ون دِر روهه در موزه هنرهای مدرن، نیویورک، نیز هست.
سایر اعضاء بر اساس حروف الفبا عبارتند از آلخاندرو آراونا، معمار و مدیر اجرایی مرکز اِلِمنتال در سانتیاگو، شیلی؛ استفن بریر، قاضی دیوانعالی ایالات متحده، واشنگتن، دی سی؛ یونگ هو چانگ، معمار و مربی، پکن، جمهوری خلق چین؛ گلن مورکات، معمار و برنده جایزه پریتزکر 2002، سیدنی، استرالیا؛ و جوهانی پالاسما، معمار، استاد دانشگاه و نویسنده، هلسینکی، فنلاند. و مارتا ثورن، معاون روابط خارجی دانشکده معماری و طراحی IE، مادرید، اسپانیا که مدیر اجرایی این جایزه است.
علاوه بر برندگان قبلی که قبلاً ذکر شد، مرحوم فیلیپ جانسون، اولین برنده جایزه پریتزکر در سال 1979 بود. مرحوم لوئیس باراگان مکزیکی نیز در سال 1980 برگزیده شد. مرحوم جیمز استرلینگ از انگلستان در سال 1981، کوین روشه در سال 1982، لئوه مینگ پِی در سال 1983 و ریچارد میه در سال 1984 انتخاب شدند.
هانس هولین از اتریش به عنوان برنده سال 1985 انتخاب شد. گاتفرید بام از آلمان این جایزه را در سال 1986 دریافت کرد. روبرت ونتوری در سال 1991 این جایزه را دریافت کرد و آلوارو سیزا از پرتغال بعنوان برنده سال 1992 انتخاب شد. کریستین دو پورتزامپارک از فرانسه در سال 1994 برنده جایزه معماری پریتزکر شد. فرانک گری از ایالات متحده در سال 1989 دریافت کننده‌ی این جایزه بود. مرحوم آلدو روسی ایتالیایی برنده سال 1990 این جایزه بود.
در سال 1996، رافائل مونئو از اسپانیا برنده این جایزه شد. در سال 1997 مرحوم اِسوِر فِهن از نروژ، در سال 1998 رنزو پیانو از ایتالیا، در سال 1999 سِر نورمن فاستر از انگلستان و در سال 2000، رِم کولهاس از هلند برندگان جایزه معماری پریتزکر بودند. همچنین گلن مورکات استرالیایی این جایزه را در سال 2002 دریافت کرد. سپس مرحوم یورن اوتزن دانمارکی در سال 2003، زاها حدید از انگلستان در سال 2004 و تام مین از ایالات متحده در سال 2005 مفتخر به دریافت جایزه معماری پریتزکر شدند.
پائولو مندز دا روچا از برزیل در سال 2006 برنده جایزه معماری پریتزکر بود و ریچارد راجرز در سال 2007 این جایزه را دریافت کرد. ژان نووِل از فرانسه در سال 2008 برنده جایزه معماری پریتزکر بود. در سال 2009، پیتر زومتور از سوئیس موفق به دریافت جایزه شد.
جایزه سال 2010 به دو معمار ژاپنی به نام‌های کازویو سِجیما و ریو نیشیزاوا، شرکای شرکت SANAA تعلق گرفت. ادواردو سوتو دو مورا از کشور پرتغال در سال 2011 بعنوان برنده جایزه معماری پریتزکر معرفی شد. سال گذشته نیز، وانگ شو از جمهوری خلق چین برنده این جایزه شد.
خانواده پریتزکر رشته معماری را انتخاب کردند چون علاقه وافری به ساخت و ساز داشتند و به همین دلیل در ساخت هتل‌های هیات در سرتاسر جهان مشارکت داشتند، البته آنها همچنین معتقد بودند که معماری یک تلاش خلاقانه است اما در جوایز نوبل گنجانده نشده است.
روندهای انتخاب افراد از جوایز نوبل الگوبرداری شده است، و انتخاب نهایی توسط هیات داوران بین‌المللی پس از مشورت کافی و رای‌گیری مخفی انجام می‌شود. انتخاب نامزدها هر سال و بطور پیوسته انجام می‌شود، سالانه صدها نامزد از کشورهای سراسر جهان مورد بررسی قرار می‌گیرند.
