آشنایی با سنگ مرمریت

نام این سنگ اگرچه با واژه‌‌ی مرمر شروع می‌‌شود اما اصولاً فرآیندهایی که به طور علمی در سنگ مرمر به وقوع پیوسته، در مرمریت وجود ندارد و اصلاً نام مرمریت تنها در ایران مصطلح است. از نگاه علم زمین‌‌شناسی، سنگ مرمریت جزء خانواده‌‌ی سنگ‌‌های کربناته‌‌ی رسوبی محسوب شده و در زبان انگلیسی نیز به آن Marble اطلاق می‌‌شود. این سنگ با تنوع رنگی و بافتی گسترده در بیشتر مناطق فلات ایران قابل ردیابی است.

ویژگی‌‌های سنگ‌‌شناسی سنگ مرمریت

چناچه سابقاً گفته شد، سنگ مرمریت از خانواده‌‌ی سنگ‌‌‌های کربناته‌‌ی رسوبی است. به عبارت دیگر، ترکیب اصلی آن شامل کانی‌‌های کلیست (کربنات کلسیم) و دولومیت (کرنبات منیزیم) است. ترکیبات مذکور در محیط رسوبی دریایی تا نیمه دریایی تشکیل شده و پس از تکمیل شدن فرآیند سنگ شدگی (lithification) در آن‌‌ها، تراکم و مقاومت کافی را کسب می‌‌کنند.

اما آنچه در تشکیل انواع مرمریت‌‌ها اهمیت دارد و وجه تمایز آن با لایم‌‌استون محسوب می‌‌شود، تاثیر فرآیند دگرگونی است. دگرگونی دینامیکی (یا جنبشی یا حرکتی) یکی از انواع دگرگرنی‌‌ها در در سنگ‌‌ها محسوب می‌‌شود که طی آن، فشارها در جهت یا جهات مختلف، طی عمر زمین شناسی در کوهستان، به سنگ وارد می‌‌شود که در نتیجه‌‌ی آن، ترک‌‌ها و شکستگی‌‌هایی در سنگ پدید می‌‌آید.

در کنار دگرگونی دینامیکی، مرمریت‌‌ها می‌‌توانند متحمل دگرگونی حرارتی ضعیفی نیز شوند که در این صورت بلورهای تغییر شکل خواهند داد. چنانچه وجه شناخت مرمریت نیز وجود همین شکستگی‌‌ها، رگه‌‌ها و بافت بلوری خاص است که نشان از تاثیر دگرگونی دارد.

ترکیب شیمیایی مرمریت

سنگ مرمریت می‌‌تواند علاوه بر کربنات‌‌های کلسیم و منیزیم، عناصر و کانی‌‌های فرعی دیگری نیز در خود داشته باشد. اما حضور همین مواد فرعی، باعث پیدایش رنگ‌‌های متنوع در مرمریت می‌‌شود.

چنانچه سنگ مرمریت از کربنات کلسیم خالص تشکیل شده باشد، رنگ آن بین سفید تا کرم خواهد بود اما حضور ترکیبات آهن‌‌دار در سنگ مانند: کانی‌‌های هماتیت و لیمونیت، رنگ آن را به دامنه‌‌ای از نارنجی تا سرخ و حضور مواد آلی (بقایای گیاهی) رنگ تیر‌‌ه‌‌ی خاکستری تا مشکی به سنگ خواهد بخشید.

ویژگی‌‌های شکستگی‌‌ها در سنگ مرمریت

وقوع شکستگی‌‌ها در سنگ کربناته که آن را به مرمریت تبدیل می‌‌کند، باعث ایجاد فضاهای خالی در سنگ می‌‌شود. این فضاهای خالی می‌‌توانند به طور ثانویه و تدریجی توسط مواد مختلف پر شوند.

سیلیس (کوارتز)، رس و کلسیت از مهم‌‌ترین موادی هستند که می‌‌توانند این ترک‌‌ها را پر کنند. اما آنچه مهم است، تاثیر این مواد بر مقاومت و دوام سنگ است. اگر مرمریت توسط مواد مقاومی همچون سیلیس پر شود، مقاومت آن در برابر خردشدگی افزایش می‌‌یابد اما حضور موادی چون انواع رس‌‌ها، مقاومت کلی سنگ را تا حدود زیادی کاهش خواهد داد.

ویژگی‌‌های بافتی مرمریت

مرمریت ‌‌ها دارای بافت‌‌های بسیار متنوعی هستند و همین ویژگی باعث شده تا این سنگ بتواند بسیاری از سلیقه‌‌های مشتریان و به وِیژه معماران را برآورده سازد.

گذشته از آنکه شکستگی‌‌‌های موجود در آن‌‌ها، بافت زیبایی را به ارمغان می‌‌آورد، وجود قطعات فسیل نیز همین نقش را ایفا می‌‌کند. وجود قطعات فسیل کوچک تا درشت مقیاس در بافت زمینه‌‌ی کربناته که خود می‌‌توانند توسط مواد ثانویه نیز پر شدگی داشته باشند، طرح‌‌های زیبایی ایجاد می‌‌کند.

از دیگر ویژگی‌‌های بافتی در مرمریت وجود خطوط موج‌‌دار یا استیلولیت در برخی از انواع مرمریت‌‌ها است. این خطوط به دلیل اعمال فشارهای یک جهته بر سنگ طی عمر زمین‌‌شناسی و انتقال محلول‌‌های حاوی مواد شیمیایی مانند: اکسیدها به مرز بلورهای سنگ ایجاد می‌‌شود و در بسیاری از مواقع، خطوط موج‌‌دار سرخ را پدید می‌‌آورد.

ویژگی مقاومتی

مرمریت به دلیل آنکه در بیشتر موارد دارای ترکیب کربناته است، می‌‌تواند مقاومت متوسط تا خوبی داشته باشد. بسته به نوع بافت سنگ، جذب آب و تخلخل در این سنگ عموماً کم بوده و به همین دلیل دوام این سنگ ارتقاء پیدا کرده است.

اما باید توجه داشت که به دلیل کربناته بودن مرمریت، دوام آن در مقابل محلول‌‌های اسیدی کم است. محلول‌‌های اسیدی به طور معمول در ریزش‌‌های جوی مناطق صنعتی و کلان‌‌شهرها قابل ردیابی است که می‌‌تواند علاوه بر مقاومت سنگ، ظاهر آن را نیز دست خوش تغییرات کند.

دوام این سنگ در برابر فرسایش سطحی متوسط بوده و به همین دلیل پولیش‌‌پذیری مناسبی دارد. از آنجایی که کانی‌‌های کربناته در مقیاس موس زمین‌‌شناسی، از بین عدد 1 تا 10، دارای حد 3 هستند و هم‌‌چنین به دلیل وجود ترک‌‌های مختلف در مرمریت، مقاومت فشاری سنگ نسبت به سنگی مانند: گرانیت، کمتر است.

مرمریت‌‌های خاص

گاهی در بازار تجاری، برخی از انواع سنگ‌‌ها که دارای خاستگاه زمین‌‌شناسی متمایز نیز هستند، به عنوان مرمریت معرفی می‌‌شوند. از آن جمله می‌‌توان به انواع سنگ‌‌های شیست، بِرِش آتشفشانی و بِرِش گسلی اشاره کرد که دارای خصوصیات بافتی بسیار خاص و زیبایی هستند.