استانداردهای سنگ‌‌های ساختمانی (بخش اول)

استانداردهای سنگ‌‌های ساختمانی

سنگ‌‌های ساختمانی، استانداردهای خاص و متفاوتی نسبت به محصولات و مواد دیگر دارند. استانداردهای سنگ‌‌های ساختمانی را می‌‌توان در سه بخش کلی طبقه‌‌بندی کرد:

• استانداردهای مربوط به آزمایش‌‌های سنجش ویژگی‌‌های فیزیکی و مکانیکی سنگ‌‌های ساختمانی
• استانداردهای مربوط به حوزه فرآوری سنگ
• استانداردهای مربوط به نصب سنگ و کاربری سنگ

نهادهای استانداردسازی

تاکنون استانداردهای مختلفی در حوزه سنگ‌‌های ساختمانی در کشورهای مختلف ارائه شده است. هر کشوری بر اساس معیارهای خود از جمله وضعیت اقلیمی، استانداردهایی را در این خصوص تعیین کرده است.

استاندارد ISO (International Standard Organization)

استانداردISO  مربوط به سازمان بین‌‌المللی استاندارد است که در حوزه‌‌ی سنگ‌‌های ساختمانی خام و فرآوری شده کمیته‌‌های تخصصی تشکیل داده است. باید عنوان کرد، کمیته‌‌های تخصصی 327 و 328 به ترتیب مربوط به سنگ‌‌های خام و فرآوری شده هستند اما تاکنون دستورالعمل‌‌های اجرایی ویژه‌‌ای توسط ISO در این کمیته‌‌ها ارائه نشده است.

استاندارد ASTM (American Standard of Testing Material)

این استاندارد که مربوط به ایالات متحده‌‌ی آمریکا است، یکی فراگیرترین و جامع‌‌ترین استانداردها در حوزه‌‌ی سنگ‌‌های ساختمانی محسوب می‌‌شود که بطور رایج در آزمایشگاه‌‌های مکانیک سنگ ایران نیز از آن پیروی می‌‌شود. در این استاندارد، روش‌‌های اجرایی و حدود آزمایش‌‌های مختلف ارائه شده است.

استاندارد DIN

موسسه استاندارد آلمان یا به اختصار DIN، استانداردهایی را در حوزه‌‌ی سنگ‌‌های ساختمانی ارائه کرده است که به ندرت در ایران مورد استفاده قرار می‌‌گیرد.

استاندارد EN

مربوط به اتحادیه‌‌ی اروپا بوده و در آزمایشگاه‌‌های ایران از آن استفاده می‌‌شود. استاندارد مذکور نیز در حوزه‌‌ی سنگ‌‌های ساختمانی دارای گستردگی و جامعیت مناسبی است.

استاندارد BS

این استاندارد به کشور انگلیس تعلق دارد.

سازمان ملی استاندارد (ISIRI)

سازمان ملی استاندارد به عنوان متولی استانداردسازی در ایران، دستورالعمل‌‌هایی در زمینه‌‌ی سنگ‌‌های ساختمانی ارائه کرده است. دستورالعمل‌‌های یاد شده بیشتر مربوط به سنگ‌‌های خام بوده و متن آن‌‌ها ترجمه و تجمیعی از استانداردهای بین‌‌المللی است. در تدوین این استانداردها، استاتید دانشگاهی، خبرگان صنعتی و تشکل‌‌های حوزه‌‌ی صنعت سنگ نظیر انجمن سنگ ایران مشارکت داشته‌‌اند.

استانداردهای مربوط به آزمایش‌‌های سنجش ویژگی‌‌های فیزیکی و مکانیکی سنگ‌‌های ساختمانی

برای تعیین ویژگی‌‌های فیزیکی و مکانیکی سنگ‌‌های ساختمانی مانند: درصد تخلخل، جذب آب، مقاومت فشاری تک محوره، مقاومت خمشی، مقاومت سایشی و مدول دینامیکی، استانداردهای  ASTMو EN بطور عملی در آزمایشگاه‌‌های ایران پذیرفته شده است و مورد استفاده قرار می‌‌گیرند.

استانداردهای مربوط به فرآوری سنگ ساختمانی

استاندارد تولید تایل سنگ‌‌های طبیعی BS EN 12057: 2015

این استاندارد اروپایی، الزامات مورد نیاز برای تولید تایل سنگ‌‌های طبیعی را برای مصارف نمای داخلی و خارجی ساختمان‌‌ها مشخص کرده است. استاندارد مذکور موضوعاتی چون دانه‌‌های کانیایی، سنگ‌‌های مصنوعی و هم‌‌چنین نصب را شامل نمی‌‌شود.

تمام اندازه‌‌گیری‌‌های مربوط به تولید تایل باید طبق استاندارد EN 13373 انجام شود و تمام مقادیر اندازه‌‌گیری شده باید در بازه‌‌ی تغییرات مشخص شده در این استاندارد قرار گیرد. میزان انحراف (tolerance) برای مقادیر ابعاد، صاف ‌‌بودن و چهارگوش بودن در جدول 1 نشان داده شده است.

لازم به اشاره است که این جدول برای سنگ‌‌هایی که دارای سطوح قیچی/مالون (Cleft/Riven) هستند کاربرد نداشته و در این مورد خود تولید کننده، میزان تغییرات را مشخص می‌‌کند.

فرآوری سطحی (Surface Finishing)

فرآوری سطحی باید به طور یکنواخت در تایل‌‌ها انجام گیرد. فرآیند فرآوری سطحی در برخی از انواع سنگ‌‌ها ممکن است شامل استفاده از پر کننده‌‌ها یا مواد مشابه در شکستگی‌‌ها، ترک‌‌ها و حفرات سنگ باشد که باید مورد توجه قرار گیرد.

در برخی موارد، روش‌‌های ترمیم سنگ، نوع و ماهیت موادی که در سنگ استفاده می‌‌شود باید مشخص شود. برای بررسی خصوصیات فیزیکی و مکانیکی در سنگ فرآوری شده، موارد زیر را باید در نظر گرفت:

• نام‌‌گذاری: نام‌‌گذاری طبق استاندارد EN 12440 که شامل نام سنتی، گروه سنگ‌‌شناسی، رنگ شاخص و اصالت مکانی است، انجام می‌‌شود. گروه سنگ‌‌شناسی طبق استاندارد EN 12407 مشخص می‌‌شود و اصالت مکانی با دستگاه GPS تعیین می‌‌گردد.
• نمود ظاهری: رنگ، رگه، ساختار و غیره در سنگ باید به طور بصری مشخص شوند؛ مخصوصاً با توجه به نمونه‌‌های مرجع (Reference Samples) که از سنگ طبیعی اخذ می‌‌شوند و می‌‌توانند توصیفات عمومی از وضعیت ظاهری را ارائه کنند.

نمونه‌‌های مرجع باید تعداد و اندازه‌‌ی مناسب داشته باشند تا بتوانند وضعیت عمومی فرآوری سنگ را نشان دهند. اندازه‌‌ی این نمونه‌‌ها بین 0.01 تا 0.02 مترمربع (یا بیشتر) بوده و باید بتواند وضعیت ظاهری سنگ از جمله: دامنه‌‌ی رنگ‌‌ها، الگوی رگه‌‌ها، ساختار فیزیکی و فرآوری سطحی را نشان دهد. باید توجه داشت که خصوصیات نمونه‌‌های مرجع دقیقاً نشان دهنده‌‌ی ویژگی‌‌های نمونه‌‌های اصلی نیست و در سنگ‌‌های طبیعی همواره تغییرات رخ می‌‌دهد.

تمام خصوصیاتی که توسط نمونه‌‌های مرجع نشان داده می‌‌شوند، باید به عنوان شاخصه‌‌ی سنگ و نه کاستی آن در نظر گرفته شوند بنابراین، آن‌‌ها نباید دلیلی برای رد کردن سنگ‌‌ها باشند مگر آنکه تمرکز این موارد در نمونه‌‌‌های مرجع بسیار زیاد شده و شاخصه‌‌ی اصلی سنگ گم شود.

هرگونه مقایسه بین نمونه‌‌ی تولید شده و نمونه‌‌ی مرجع باید از طریق کنار هم‌‌ چیدن نمونه‌‌ها و مشاهده‌‌ی آن‌‌ها از فاصله‌‌ی تقریباً 2 متری زیر تابش نور عادی آفتاب انجام شود و هرگونه مغایرت دیداری در خصوص سنگ‌‌های باید ثبت شود (شکل 1).

• مقاومت خمشی: مقاومت خمشی باید مطابق با استاندارد EN 12372 تعیین شود. اگر نوع فرآوری سطحی ویژگی‌‌های محصول نهایی را تحت تاثیر قرار دهد، آزمایش مقاومت خمشی باید روی نمونه‌‌های فرآوری شده انجام شود.
• مقاومت ناشی از چسبندگی: استاندارد حاضر، تاثیر استفاده از سیمان یا سایر مواد چسبنده را در نظر نمی‌‌گیرد.
• جذب آب در فشار اتمسفر: طبق استانداردEN 13755
• واکنش به آتش
• جذب آب توسط فرآیند مویینگی
• دانسیته ظاهری و تخلخل موثر
• دوام: دوام طی چرخه‌‌های ذوب- انجماد، سایش، چرخه‌‌های حرارت و رطوبت
• شوک حرارتی
• نفوذپذیری بخار آب: طبق استاندارد EN ISO 12572 یاEN ISO 10456
• مقاومت در حرکت عابران: طبق استاندارد EN 13373
• مقاومت مقابل سرخوردن: طبق استاندارد EN 13373
• لمس‌‌پذیری (Tactility)
• عایق صوت بودن: طبق استاندارد EN 1936
• هدایت حرارتی: طبق استاندارد EN 1745
• تشعشعات رادیواکتیو: شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه محصولات فرآوری شده هیچ گونه تمرکز خطرناکی از مواد رادیواکتیو را ندارند.