لایم استون سنگی کاربردی

اگر می‌خواهید، با من به سفری به می‌سی‌سی‌پی 330 میلیون سال پیش بیایید. بیشتر ایالات متحده توسط یک منطقه وسیع از دریای گرمسیری اشغال شده بود. با توجه به این واقعیت که آمریکای شمالی بر روی خط استوا قرار گرفته برخلاف زمان حال که ما در آن قرار داریم و شرایط تا حدودی سردتر است، در آن زمان هوا گرم یا حتی داغ بود.

آب گرم و شفاف مثل شیشه بود و عمق زیادی نداشت. دریا مملو از زندگی بود: جریان آب بر پیکر خزه‌زیان (bryozoans) شبه مرجان چون باد می‌وزید، حلزون‌ها در امتداد کف دریا می‌چریدند و کوسه‌ها در آب، گشت زنی می‌کردند.

رسوبات ته دریا مخلوطی از تکه‌های پوسته و گل و لای آهکی بود، امواج ملایم آب قطعات لایم استون را به شکل دانه‌های گرد درمی‌آورد. به نظر دلپذیر می‌آید، اینطور نیست؟

این دریای داخلی پوششی از لایم استون به ضخامت صدها تا هزاران پا برجای گذاشت. لایم‌استون‌ها متعلق به دوران میسیسیپین (Mississippian-age) مناطق وسیعی از ایالات متحده را در بر می‌گیرد و موجب ایجاد سنگ‌های ساختمانی معروف در ایندیانا، غارهای کنتاکی، لایم استون چشمگیر ردوال (Redwall Limestone) گرند کنیون (Grand Canyon)، و صخره‌های آشنا مدیسون لایم استون (Madison Limestone) در صخره‌های سراسر کوه‌های مونتانا غربی (Montana) شد.

بنابراین، دفعه بعد که در یک نمایشگاه با اسلبی از لایم‌استون روبرو می‌شوید، اندکی مکث کرده و خود را در سفری ذهنی به ماقبل تاریخ و در اقیانوس آرام که این سنگ را ایجاد کرده است رها کنید.

لایم‌استون یک سنگ ساختمانی کاربردی است

معادن سراسر غرب میانه حدود 200 سال است که از بستر دریای می‌سی‌سی‌پی استفاده می‌کند. آسمان‌خراش‌ها، دانشگاه‌ها و ساختمان‌های شهر از ساحل تا ساحل با لایم‌استونی پوشیده شده‌اند که در ابتدا از لارنس (Lawrence)، مونرو (Monroe) و شهرستان‌های اوون (Owen counties) در ایندیانا (Indiana) استخراج شده است. در آنجا انبوهی از فسیل‌ها، یک لایه به ضخامت 60 فوت از سِیلم لایم‌استون (Salem Limestone)، سنگ بدون لایه و یکنواخت خاکستری را تولید می‌کند.

سِیلم لایم‌استون در همه 50 ایالت استفاده می‌شود، در مورد ساختمان‌هایی به کارآمدی اداره پست، به بلندی ساختمان امپایر استیت (Empire State Building)، و به ستبری پنتاگون(Pentagon) بکار رفته است.

به شهر خود نگاه کنید و ببینید آیا می‌توانید مقداری سِیلم لایم‌استون در آن پیدا کنید. خیلی خیره‌کننده نیست و در ابتدا بسیار شبیه بتن است. اما اگر از نزدیک نگاه کنید، قطعات فسیل را خواهید دید. هر چند باید احتیاط کنید، وقتی مردم نگاه می‌کنند که بینی خود را به اداره پست فشار می‌دهید، فکر می‌کنند اندکی دیوانه هستید!

به لطف وجود دریاهای داخلی، ایالات متحده خانه بسیاری از معادن لایم‌استون است که عموماً در نوار از شمال به جنوب که از وسط کشور می‌گذرد چیده شده‌اند. (دوران میسیسیپین به این دلیل نامگذاری شده است که این سنگ‌ها در دره رودخانه می‌سی‌سی‌پی فراوان هستند.) تگزاس (Texas)، کانزاس (Kansas)، ایندیانا (Indiana)، ایلینوی (Illinois)، مینه‌سوتا (Minnesota) و ویسکانسین (Wisconsin) همگی سنگ‌های بومی هستند که نیمی از جهان را طی نمی‌کنند تا به مقصد برسند.

لایم‌استون در دریاهای گرمسیری شکل می‌گیرد

بیشتر لایم‌استون‌ها به یک طریق ساده شکل می‌گیرند. آنها از پوسته، تکه‌های مرجان، موجودات مشابه و پوسته‌های کوچک پلانکتون‌ها ساخته شده‌اند.

همه این مواد از کلسیت- کربنات کلسیم-  ساخته شده است که یک کانی فراوان در زمین شناسی می‌باشد. وقتی موجودات دریایی می‌میرند، پوسته‌های آنها به کف دریا می‌روند. گاهی اوقات جریان‌ها و امواج، این پوسته‌ها را تکه تکه می‌کنند.

در مواقع دیگر، پوسته‌ها قبل از ته نشین شدن به صورت گل آهک بسیار ریز، برای مدتی در آب دریا حل می‌شوند. در هر دو مورد، رسوبات به صورت لایه‌ای روی هم انباشته می‌شوند و در نهایت آنقدر فشرده می‌شوند که سنگی جامد را تشکیل می‌دهند.

اگر به چند لایم‌استون مختلف نگاه کنید، معمولاً می‌توانید برخی از اجزاء رایج در آن را تشخیص دهید:

• پوسته و قطعات فسیلیکه شبیه پوسته‌های کامل، قسمت‌هایی از پوسته‌ها یا تکه‌هایی از اشکال جالب دیگر است.
• گلوله‌های لایم‌استون، لایم‌استون اوولیتیک (oolitic limestone) نامیده می‌شود که شبیه دانه‌های ماسه هستند، اما به جای دانه‌های کوارتز، از کلسیت ساخته شده‌اند.
• لایم‌استون کریستالی که فضاهای بین سایر اجزاء را پر می‌کند.
• لایم‌استون ریز دانه این سنگ‌های صاف دارای قطعات قابل مشاهده نیستند. این‌ها معمولاً، در قسمت‌های عمیق‌تر دریا شکل می‌گیرند که در آن جریان‌ها آهسته هستند.

لایم‌استون فقط ساخته دست دریاهای باستانی نیست. امروزه این سنگ‌ها در مکان‌هایی مانند: فلوریدا کیز (Florida Keys) و باهاما (Bahamas) نیز شکل می‌گیرد. تصاویر جذاب از سواحل گرمسیری رنگ شیری رنگی را در کنار دریایی سبزآبی نشان می‌دهد؛ این رنگ روشن ناشی از کلسیت محلول در آب اقیانوس است. در نهایت، در کف دریا قرار می‌گیرد و لایه جدیدی از لایم‌استون را ایجاد می‌کند.

دولومیت – ازخانواده لایم‌استون

دولومیت (Dolomite) نوعی لایم‌استون است که تفاوت شیمیایی اندکی دارد. در حالی که لایم‌استون از کربنات کلسیم ساخته شده است، دولومیت متشکل از کربنات کلسیم-منیزیم است. دولومیت به آسانی خورده نمی‌شود (به جای اینکه به طور آنی دچار خوردگی شود چند دقیقه طول می‌کشد) و کمی محکم‌تر است، اگرچه لایم‌استون و دولومیت اساساً تبادل پذیر هستند.

رنگ‌های لایم استون ملایم و یکنواخت است

در حالی که همه لایم استون به طور یکسان شکل می‌گیرند، این سنگ می‌تواند طیف وسیعی از رنگ‌ها و طرح‌ها را به خود بگیرد. سنگ لایم استون در رنگ‌های برنز، زرد کم رنگ، صورتی، قرمز پررنگ، طلایی، خاکستری، قهوه‌ای یا سیاه یافت می‌شود.

این سنگ می‌تواند رنگ یکنواختی داشته باشد، مانند: تگزاس پیرل (Texas Pearl) و بلژین بلو (Belgian Blue)، یا با رگه‌های واضح و طرح‌دار مانند: گریجیو کارنیکو (Grigio Carnico) باشد.

لایم‌استون صورتی، نخودی تیره و زرد کم رنگ ظاهر ساحلی یک منطقه گرمسیری را تداعی می‌کند، که متناسب با ریشه‌های سنگ نیزهست. لایم‌استون‌هایی که از تگزاس (Texas) استخراج می‌شوند مانند: دیزرت سانست (Desert Sunset) و سیدر هیل کریم (Cedar Hill Cream) می‌توانند برای زمانی که در جستجوی سنگ طبیعی با رنگ روشن و آفتاب‌گونه هستید مناسب باشند.

اما لایم‌استون تطبیق پذیراست. تناژ، عدم وجود لکه و الگوهای آرام زیبایی که ارائه می‌دهد  بسیار دشوار در سنگ‌های طبیعی یافت می‌شود. پیترا کاردوسو (Pietra Cardoso) یا سیلور بیچ وین کات (Silver Beige Vein Cut) دو نمونه از لایم‌استون‌ها هستند که می‌توانند در طراحی‌های معاصر به خوبی نقش ایفا کند.

بافت‌ها، لایه‌ها، فسیل‌ها

درست مانند انسان‌ها، برخی از لایم استون‌ها نیز زندگی پیچیده‌تری نسبت به دیگران دارند. لایم استون‌ها که از بخت بدشان در نزدیکی گسل قرار دارند، تحت تنش‌هایی قرار می‌گیرند که باعث شکستگی سنگ در این محل‌ها می‌شود.

کلسیت حمل شده توسط آب‌های زیرزمینی این قطعات را به هم می‌چسباند و سنگ به آرامی خود را تعمیر می‌کند. کل این فرآیند در زیر زمین رخ می‌دهد و سنگی که در نهایت حاصل می‌شود هنوز قوی، قابل استفاد و بویژه زیبا است.

اصطلاح زمین شناسی برای آن برچیا (breccia) است که به نام‌هایی مانند: برچیا پارادیسو (Breccia Paradiso) و برچیا اونسیاتا (Breccia Oniciata) نیز شناخته می‌شود.

برخی از لایم استون‌ها دارای لایه‌هایی هستند و برخی نه. لایه‌بندی در حقیقت بیانگر جریانات و جزر و مد اقیانوس در جایی است که سنگ تشکیل شده است. لایم‌استون‌های لایه‌ای می‌توانند ظاهری معمارانه داشته باشند. مانند لایم‌استون‌ها اراموزا (در این مورد و سایر سنگ‌های راه‌راه بیشتر بخوانید).

لایم‌استون‌های بی‌لایه، برای بلوک‌های بزرگی که در ساختمان‌ها، آثار مجسمه سازی و آثار تاریخی استفاده می‌شوند بهتر است. کیفیت لایم‌استون‌های بی‌لایه سِیْلِم یکی از دلایلی است که بسیار مورد استفاده قرار گرفته است.

شاید هیجان انگیزترین انواع لایم‌استون‌ها آن‌هایی باشند که شواهدی بی‌بدیل از منشاء آنها وجود دارد:

فسیل‌ها! برخی از اسلب‌ها مانند: سی گرس (Sea Grass)، ظرفی از صدف و قطعات پوسته را نشان می‌دهند، گویی هنگام قدم زدن در ساحل زیر انگشتان پای خود این قطعات را می‌یابید.

اما اسلب‌های دیگر ممکن است فقط یک یا دو فسیل داشته باشند، انگار این قطعات به تنهایی در اقیانوس غرق شده‌اند.

اما تا کنون بهترین آن‌ها لایم‌استون فسیل بلک (Fossil Black limestone) بوده است که شامل ارتشی از ناتیلوئیدهای فسیلی (nautiloids) است که به نظر می‌رسد در حال شنا هستند.

نصب این سنگ به صورت عمودی این توهم را ایجاد می‌کند که موجودات دریایی در اقیانوس شنا می‌کنند، به جای اینکه نشان دهند که آن‌ها در بستر اقیانوس خفته‌اند (که متأسفانه نحوه شکل گیری سنگ در واقع چنین است). اما، این واقعیت تلخ را فراموش کنید و تصویر واضح این موجودات باستانی شبیه ماهی مرکب را تجلیل کنید و به سرعت جت در میان آب حرکت کنید.

شایان ذکر است که فسیل بلک (گاهی اوقات فسیل بلک نامیده می‌شود، تا شما هشیارتر باشید) اغلب به عنوان مرمریت طبقه بندی می‌شود، اما اینطور نیست. سنگ مرمریت یک نسخه دگردیس یافته از لایم‌استون است. در روند دگردیسی، فسیل‌ها از بین می‌روند. بنابراین اگر اسلب شما فسیل دارد، لایم‌استون است نه مرمریت.

خواص و کاربردهای لایم استون

مانند همه سنگ‌ها، بهتر است خواص طبیعی سنگ را با نحوه استفاده از آن تطبیق دهید.

امروزه معمول‌ترین کاربرد معماری برای لایم استون در سنگ ساختمان و تایل‌های کف است. همچنین لایم استون باعث ایجاد نمای زیبای دیوارهای سنگ‌کاری شده، رویه‌ی میز یا میزتوالت می‌شود.

می‌توان از آن به عنوان پیشخوان آشپزخانه نیز استفاده کرد، به شرطی که با آن ملایم رفتار کنید، یا از داشتن سطحی زنگار گرفته ناراحت نشوید که در حقیقت منعکس کننده استفاده واقعی از این پیشخوان خواهد بود.

لایم‌استون از کلسیت ساخته شده است (مانند: مرمریت، تراورتن و مرمر).

دارای سختی 3 در مقیاس ماوز است، این یعنی از شیشه و تیغه چاقو نرم‌تر اما سخت‌تر از ناخن است. کلسیت هنگام تماس با مایعات اسیدی که معمولاً استفاده می‌شوند مثل: آب ترشی، سرکه و شراب قرمز مورد علاقه شما خورده می‌شود.

تخلخل لایم استون بسیار متفاوت است. برخی از آن‌ها به قد کافی عمیق دفن نشده و در نتیجه زیاد فشرده نشده‌اند. برخی دیگر به قدری فشرده شده‌اند که متراکم شدند. تخلخل یا میزان جذب لایم‌استون‌ها گاهی در مشخصات یک سنگ ذکر شده است. در همه موارد، لایم‌استون باید اشباع شود تا احتمال لک شدن کاهش یابد.

 

یک حس طبیعی

تقریباً در هر محله‌ای از ویسکانسین (Wisconsin) و مینه‌سوتا (Minnesota) که قدم بزنید، دیوارها، مسیرها، پاسیو‌هایی از لایم استون و یا لبه‌هایی که از لایم استون دولومیتی فوند دو لاک (Fond du Lac) که بسیار محبوب است تراشیده شده است را خواهید دید. سنگ‌های لایه‌ای طبیعی برای چینش یا استفاده به عنوان سنگ فرش مناسب هستند.

سنگ را می‌توان به اشکال مرتب و یا زمخت برش داد، در هر صورت خود را با حالتی رسمی و یا ظاهری طبیعی وفق می‌دهد.

طراحان باید قدردان سنگ فوند دو لاک باشند زیرا کار با آن آسان بوده و به راحتی در دسترس است. استفاده گسترده از این سنگ بومی در سراسر منطقه، به یکپارچه سازی، محوطه سازی محلی و ایجاد حس خوب به این مکان کمک می‌کند.

در میان سنگ‌های جذاب و چشمگیر که توجه ما را به خود جلب می‌کند، چیزی در مورد لایم‌استون‌ها دلگرم‌کننده است.

منشأ محلی و زیبایی بی‌نظیر آن جایگزین تازه‌ای را ارائه می‌دهد. لایم استون بی‌سر و صدا کار خود را انجام می‌دهد- در سنگ ساختمان، لبه باغ یا تایل‌ها- بخشی از دریای آرام و گرمسیری را وارد زندگی روزمره ما می‌کند.