رازهای سنگ گرانیت

فروشنده 24 ساله با اطمینان کامل، نمونه‌ای از مروارید سیاه در دست داشت. من قاطعانه گفتم:”این گرانیت نیست،”او با دلخوری از پشت عینکش نگاهی به من انداخت.

سنگ را برداشتم، زیر نور چرخاندم، بازتاب بلورهای فلدسپار(feldspar) خاکستری را تحسین کرده، گفتم: چیزی به نام گرانیت سیاه وجود ندارد و این اَنورثوسایت(Anorthosite) است.

فروشنده آرام شد و ما در مورد سنگ‌های نروژ(Norway)، آپ استیت نیویورک(upstate New York) و دیگر مناطق گفتگوی پرشوری با هم داشتیم. در حالی که نگرش ما در مورد سنگ جهات مختلفی داشت، هر دو واقعاً عاشق سنگ بودیم.

احتمالاً هر بار که زمین شناسی وارد یک نمایشگاه سنگ می‌شود چنین احساسی، بوجود می‌آید.

از نظر زمین شناس، گرانیت نوع خاصی از سنگ است، سنگی آذرین که دارای رنگ روشن و دانه‌های درشت می‌باشد.

بنابراین، از نظر یک زمین‌شناس، “گرانیت سیاه”، یک اکسیمورون اکین (oxymoron akin)، شبیه به یک استیک گیاهی است و چنین چیزی وجود ندارد.

اما لزومی ندارد که نظر هر یک از دو طرف در این مورد درست یا غلط باشد. نامگذاری سنگ‌ها در صنایع مختلف قراردادی و متفاوت است. کسانی که در معدن، سنگ‌های قیمتی، سنگ‌های تجاری و زمین‌شناسی کار می‌کنند، همگی زبان خاص خود را دارند و ایرادی ندارد. هر کسی باید از اسامی که بیشترین ارتباط را با اهدافش دارد استفاده کند. صنعت سنگ نیازی ندارد تا برای خوشحال کردن زمین‌شناسان از برچسب‌های گرانودَیوریت (granodiorite)، یا مونزونیت(monzonite)، بر روی  اسلب‌ها استفاده کند.

راهنمای ترجمه اسامی زمین‌شناسی سنگ‌ها به تجاری

تصویر از کَرین کِرک(karin kirk) برای اِم آی اِی+بی اس آی(MIA+BSI)

چه چیزی در دل این نام است؟

“گرانیت”در صنعت سنگ طبیعی، بیشتر به معنی هر سنگ سختی است که مرمریت نباشد. فروشندگان مختلف از واژه‌ی گرانیت کمی متفاوت‌تر استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، کوارتزیت (Quartzite) و سند استون (sandstone) نیز گاهی به عنوان گرانیت طبقه‌بندی می‌شوند. دربهترین حالت، نام سنگ‌ها نشان‌دهنده ی ماهیت واقعی آنهاست.

هرچه تعریف دقیق‌تر باشد، برای همگان، از جمله: مصرف‌کنندگان، فروشندگان، معماران، طراحان و سازندگان قابل فهم‌تر است. با این وجود، سنگ‌هایی با ویژگی‌های یکسان می‌توانند به خاطر سادگی در کنار هم قرار گیرند.

بهترین توصیف برای گرانیت تجاری، احتمالا، شامل بیان خواص تمام سنگ‌های آذرین، به علاوه نایس و شیست می‌باشد. این گروه بندی منطقی است، زیرا این سنگ‌ها ویژگی‌های مشابهی دارند، همگی از مواد معدنی یکسانی ساخته شده‌اند و کاربردهای مشابهی دارند.

این مقاله در مورد سنگ‌های آذرین، که شامل اکثر گرانیت‌ها می‌شود صحبت خواهد کرد. نایس، یک سنگ دگرگون است که تا حدی گرم و فشرده شده تا در آن یک الگوی خطی ایجاد شود و به سنگ نوارهای خطی رنگی بدهد. سنگ شیست یکی دیگر از سنگ‌های دگرگونی است که حاوی مقادیر زیادی از میکا(mica)، می‌باشد که ظاهری درخشان به سنگ می‌بخشد.

تعریف گرانیت

اجازه بدهید کمی در مورد گرانیت واقعی زمین شناسی صحبت کنیم.

گرانیت از نگاه زمین شناسی، از چهار کانی فلدسپار (Feldspar)، کوارتز، میکا و هورنبلند (Hornblende) ساخته شده است. فلدسپارها می‌توانند سفید، خاکستری روشن و یا صورتی باشند.

کوارتز معمولاً خاکستری شیشه‌ای است، میکا سیاه و یا نقره‌ای است و هورنبلند شبیه مستطیل‌های سیاه است. هر یک از این مواد به اندازه کافی بزرگ هستند که بتوان آن‌ها را دید و نشان داد.

این سنگ دارای رنگ روشن و بافت ضخیم است که در آن همه‌ی رنگ‌ها به طور مساوی و بدون هیچ الگوی خاص یا دانه‌ای دیده می‌شوند. نمونه‌هایی از گرانیت زمین‌شناسان عبارتند از بارسلونا (Barcelona)، جیالو آتلانتیکو (Giallo Atlantico)، وایت مونت ایری (White Mount Airy)، لونا پرل (Luna Pearl).

گرانیت تنها یکی از انواع سنگ‌های آذرین است. زمین شناسان نیز مانند بسیاری از دانشمندان، علاقه‌ دارند همه چیزها را مرتب و گروه‌بندی کنند.

اطلاعات متنوع و مهم در پشت محتویات و بافت سنگ‌های آذرین قرار دارد. اما برای مصارف تجاری، مواد معدنی و رنگ‌ها از جنبه زیبایی مورد توجه قرار می‌گیرند.

به لطف تنوع سنگ ذوب شده، می‌توانیم از میان رنگ‌های مختلف سنگ‌های آذرین مانند: خاکستری کم رنگ، برنز مایل به کرم ، برنز گرم ، سبز تیره یا کاملاً سیاه، انتخاب کنیم.

گرانیت در محفظه ماگما شکل می‌گیرد

شکل‌گیری گرانیت و دیگر سنگ‌های آذرین قابل استفاده‌ی تجاری مشابه می‌باشد. همه آنها در ابتدا، موادی مذاب هستند که در زیر زمین سرد می‌شوند.

بر خلاف گدازه‌ی آتشفشانی که با انرژی چشمگیری فوران می‌کند، گرانیت، در زیر زمین باقی می‌ماند، به آرامی سرد می‌شود و مایع غلیظ به توده‌ای جامد و بلوری تبدیل می‌شود.

بسته به عمق و اندازه ی محفظه ی ماگما، این فرایند ممکن است هزاران تا میلیون‌ها سال طول بکشد.

به طور کلی، هرچه زمان تشکیل سنگ از ماگمای سیال به سنگ جامد طولانی‌تر باشد، بلورها بزرگتر می‌شوند. اگر کل محفظه ماگما با سرعت یکسان سرد شود، سنگ دارای بافتی یکنواخت می‌شود که در آن همه ی مواد معدنی یکسان هستند (مانند: بار گِری/ Barre Grey).

اگر با سرعت‌های مختلف سرد شود، مواد معدنی با اندازه‌های مختلف خواهیدداشت (مانند: بالتیک براون/Baltic Brown). سنگ‌های با دانه‌های بلوری ریز، مانند: ابسولوت بلک (Absolute Black)، به سرعت و در نزدیکی سطح زمین، جایی که زیاد گرم نیست، شکل گرفته و سنگ‌های دانه درشت مانند: اوبا چیوبا(Uba Tuba)، آهسته‌تر سرد شده‌اند.

در زمین‌شناسی، آنچه که در زیر زمین اتفاق می‌افتد، در زیر زمین باقی نمی‌ماند. سنگ‌هایی که در زیر زمین شکل گرفته‌اند، در اثر تنش‌های ساختاری زمین، به سمت بالا حرکت می‌کنند. لایه‌های بالایی در اثر فرسایش از بین می‌روند. افسوس که ما فقط می‌توانیم به محتویات جامد یک محفظه ماگما خیره شویم.

سیرا نوادا مونتینز (Sierra Nevada Mountains)، یک نمونه کلاسیک از سنگ گرانیت است که در زیر زمین سرد شده‌است، در اثر گسل‌ها به سمت بالا کج شده و سپس توسط یخچال‌های طبیعی در عصر یخبندان به صخره‌ها و قله‌های سر به فلک کشیده تبدیل گردیده‌است.

تنوع و شباهت‌ها در گرانیت:

معمولاً، در سنگ‌های یک معدن مشخص، تنوع رنگ و بافت وجود دارد. ممکن است، کناره‌های یک محفظه ی ماگما با سنگ‌هایی از دیواره‌های محفظه مخلوط شده و زنولیت‌ها (xenoliths)، یعنی “سنگ های خارجی” را به این ترکیب وارد کند.

یا گاهی اوقات توده‌های ماگما به دیواره‌های محفظه شلیک می‌شوند و رگه‌های رنگی چشمگیری ایجاد می‌کنند. برخی از گرانیت‌های طلایی توسط آب‌های زیرزمینی که مواد معدنی سرشار از آهن، سنگ را اکسید کرده‌اند رنگ آمیزی شده‌اند. همه‌ی این فرایندها، می‌توانند توضیحی برای وجود تنوع در سنگ‌های تولید شده در یک معدن، باشد.

اگرچه سنگ‌های آذرین دارای رنگ‌ها، بافت‌ها و انواع مختلف مواد معدنی هستند، اما خواص کلی همه ی آنها یکسان است. این سنگ‌ها به اندازه کافی سخت هستند و با استفاده‌های معمولی خراشیده نمی‌شوند.

حتی اگر شراب قرمز ریخته شده، تمام شب روی میز باقی بماند،(نمی‌دانم چگونه ممکن است چنین چیزی اتفاق بیفتد) خورده نمی‌شوند. به طور کلی سنگ‌های آذرین زیاد متخلخل نیستند و لک نمی‌شوند، اما در عین حال دارای انواع متفاوت هستند.

گرانیت‌های خاص

پگماتیت‌ها (Pegmatites)، گرانیت‌هایی هستند که مواد معدنی زیادی در آنها وجود دارد. آلاسکا وایت (Alaska White)، دلیکاتوس وایت (Delicatus White)، پاتاگونیا (Patagonia) و آلپاین (Alpine)، نمونه‌هایی از گرانیت پگماتیت هستند. پگماتیت‌ها اغلب آخرین قسمت ماگما هستند که جامد می‌شوند و وجود آب باقیمانده در ماگما رشد مواد معدنی را آسان می‌کند. و بنابراین آن‌ها بزرگ و بزرگ‌تر می‌شوند، تا زمانی که به اندازه ی یک پا یا بزرگتر تبدیل شوند! اینجا درباره پگماتیت‌ها بیشتر بخوانید:

گرانولیت‌ها(Granulites)، گرانیت‌های سفید یا طلایی روشن هستند که دارای دانه‌های خطی ظریفی در سنگ هستند و همچنین معمولاً حاوی کریستال‌های گارنت(Garnet) صورتی تیره هستند.

این سنگ‌ها نمونه‌ی دگرگون شده‌ی گرانیت هستند و بخاطر دارا بودن رنگ‌ها و طرح‌های ملایمی که به راحتی می‌توان آن‌ها را در آشپزخانه یا حمام بکار برد پرطرف‌دارهستند. کلونیول گلد (Colonial Gold)، ریور وایت (River White) و اس‌تی.سِسیلیا (St. Cecilia)، نمونه‌هایی از گرانولیت هستند. اطلاعات بیشتر در مورد گرانولیت را اینجا بخوانید:

خانواده ی پرل‌ها (Pearl): بلو پِرل (Blue Pearl)، لابرادور پِرل (Labrador Pearl)، ایمرال پِرل (Emerald Pearl)، و غیره گرانیت‌هایی هستند که به دلیل استحکام آنها در آشپزخانه‌ی پرکار و زیبایی دلپذیر، براستی محبوب هستند.

ویژگی خاص این سنگ‌های معدنی، رنگ نقره‌ای رنگین کمانی یا آبی‌ است که می‌تواند کمی درخشش و جذابیت هولوگرامی در سنگ ایجاد کند. لابرادوریت، ماده معدنی‌ای که باعث درخشندگی می‌شود، نوعی فلدسپار است. لابرادورایت یک نوع رنگ غیر معمول از یک ماده معدنی بسیار معمولی است.

موارد استفاده از گرانیت

گرانیت به دلیل ضد گلوله بودن، معروف است و به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد. درهر شهر از ایالات متحده که قدم بزنید، احتمالاً گرانیت را مشاهده می‌کنید که در سنگ ساختمان، بناهای تاریخی، محوطه‌سازی‌ها و حتی جدول‌بندی از آن استفاده می‌شود. اگر وارد آشپزخانه‌ها و حمام‌های زیادی شوید، گرانیت بیشتری خواهید دید. گرانیت یک انتخاب بدون دردسر و آسان است، که دارای تنوع رنگ و طرح کافی برای راضی کردن تقریباً هرگونه سلیقه زیبایی می‌باشد.

هنگام طراحی و استفاده از این سنگ بادوام، مانند بسیاری از سنگ‌ها، چند نکته وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد:

برخی از گرانیت‌ها و گرانولیت‌های دارای رنگ روشن ممکن است متخلخل باشند، به این معنی که می‌توانند لک شوند. یک آزمایش اساسی برای تخلخل این است که یک قطره آب روی سنگ بگذارید. اگر آب جمع شود و در یک نقطه باقی بماند، سنگ نیازی به آب‌بندی ندارد. اگر آب نهایتاً در سنگ فرو رود و قسمتی تیره‌تر باقی بماند، سنگ باید آب‌بندی شود.

در مورد گرانیت سیاه مشکل برعکس است. آنها آنقدر متراکم هستند که سیلرها می‌توانند فراوری را تیره کنند. علاوه بر این، ممکن است برخی از گرانیت‌های تیره توسط مواد معدنی موجود در آب لوله کشی لک شوند. مانند هر سنگ دیگری که خریداری می‌کنید، تا جایی که می‌توانید در مورد سنگ‌هایی که مد نظر شماست اطلاعات کافی کسب کنید. نمونه‌هایی را برای آوردن به خانه بخواهید و از نظر لک شدن و دوام کلی، آن را آزمایش کنید. با سازندگان معتبری کار کنید که تجربه کار با سنگ خاص مورد نظر شما را دارند.

با وجود اینکه نام گرانیت کمی گیج کننده است، اما ارزش کسب اطلاعات در مورد زیر و بم آن را دارد. همانطور که ژولیت به رومئو گفت، “گل رز با هر نام دیگری، عطری شیرین دارد.” ما می‌دانیم که گرانیت را با هر نامی که دوست دارید صدا کنید، به همان اندازه باشکوه است.