شیست چیست : با این سنگ درخشان آشنا شوید

شیست چیست؟

زمین شناسان منبع خوبی برای طنزهای بی‌مزه هستند. نمی‌توانم بفهمم که چرا این ویژگی در این گروه بسیار رایج است. شاید علتش، ترکیبی از: علاقه‌مندی افراطی آنها به علم، شاد بودن و روزهای طولانی در خارج از خانه به تماشای سنگ‌ها پرداختن باشد. سنگ شیست(schist)، (با تلفظ شیست) بیش از آنچه که حقش است مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد مثلا می‌گویند:”شیست خود را جمع کنید!”،” تاف شیست!”(تاف صخره ای است که از خاکستر آتشفشانی ساخته شده است).”این سنگ یک قطعه شیست است!” شما به این نتیجه می‌رسید که زمین‌شناسان به سختی می‌توانند در برابر طنز درجه سه مقاومت کنند.

گذشته از شوخی، شیست یک سنگ دگرگون است که بخش غالب آن، از ماده معدنی میکا تشکیل شده‌است و دارای دانه‌هایی هستند به اندازه‌ای که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده می‌باشد. به بیان دیگر، این سنگ مانند یک هتل وگاس(Vegas)، می‌درخشد. درخشندگی خیره کننده‌اش، ویژگی بارز آن است و این درخششندگی زیبا، از مواد معدنی میکا ناشی می‌شود که درخششی طبیعی است.

اگر تا به حال از نزدیک به قطعه‌ای از میکا نگاه کرده ‌باشید، بنظر می‌رسد که در حال تقسیم شدن به تکه‌های نازک است. این به دلیل ساختار ماده معدنی داخلی آن است که-ذرات در لایه‌های نازک و ورقه مانند قرار گرفته‌اند.

خانواده مواد معدنی پوسته پوسته شونده شامل: موسکویت(Muscovite)، (شفاف یا نقره‌ای)، بیوتیت(Biotite)، (سیاه یا قهوه‌ای)، کلریت(Chlorite)، (سبز تیره)، تالک(Talc) (سفید، خاکستری، سبز)، گرافیت(Graphite)، (متالیک خاکستری) و سایر موارد می‌باشد. شکل مسطح این مواد معدنی مانند آینه نور را منعکس می‌کند، که سبب درخشش علامت تجاری آن می شود.

شیست اغلب، علاوه بر ماده معدنی میکا، حاوی کوارتز نیز می‌باشد، که در مقایسه با میکای خالص، دارای استحکام بسیار بیشتری می‌باشد. گاهی اوقات، سایر مواد معدنی هم در ترکیبی چشم نواز قرار دارند. کروز فوت شیست (Crowsfoot schist)، ترکیبی جذاب از میکای نقره‌ای، گارنت‌های(Garnets) صورتی تیره و سوزنی‌های سیاه هورن بلند (Hornblende)، را به نمایش می‌گذارد.

سنگ‌های شیست دارای تنوع، رنگ‌ها و بافت‌های زیادی هستند. شاید ویشنو شیست با قدمت 1.75 میلیارد سال، مشهورترین شیست باشد که در عمیق‌ترین و قدیمی‌ترین قسمت گرند کنیون(Grand Canyon)، قرار دارد. در موارد تجاری، شیست هایی مانند گلکسی و متالیکا می‌توانند ژرفا، درخشش و هویت را به یک فضا بیاورند، در جایی که گرانیت سنتی جذابیت کافی ندارد.

نیروی تکتونیکی گِل راکد را به شیست درخشان تبدیل کنید

شیست یک سنگ دگرگون است و قبل از اینکه اینقدر درخشان و عالی شود، به صورت سنگی متفاوت از زمین بیرون آمد. در واقع، شیست قبل از اینکه تحت تاثیر نیروهای دگرگونی قرار بگیرد مانند گِلی راکد بود. اگرگِل (تحت وزن اقیانوس و مقدار زیادی گِل دیگر) را فشرده کنید، شِیل(Shale)، به دست می‌آید.

اگر شِیل در عمق زمین قرار داده ‌شود، فشرده و گرم شود، به تخته سنگ تبدیل می‌شود که از شیل متراکم تر و سخت تر است. اگر گرمایش و فشرده سازی افزایش یابد، تخته سنگ تبدیل به  فِلایت (phyllite) می‌شود، که تخته سنگی براق است. فِلایت درخشندگی ظریفی دارد زیرا سرچشمه مواد معدنی رس در شیل به کانی‌های کوچک میکا تبدیل شده‌اند. اگر فِلایت دردمای بالای درون زمین باقی بماند، ماده معدنی میکا، تا اندازه‌ای که درخشان شود بزرگتر می‌شوند. و این همان شیست است.

اگر دگرگونی ادامه یابد، مواد معدنی میکا نمی توانند افزایش گرما و فشار را تحمل کنند و به فلدسپار تبدیل می‌شوند. که در آن حالت سنگ را نایس می‌نامند. و اگر این سنگ بیچاره حتی بیشتر گرم شود، قسمت‌هایی از آن شروع به ذوب شدن می‌کند و صخره‌ای تافی مانند به نام میگماتیت (Migmatite)، ایجاد می‌شود. پس از آن، همه‌ی قسمت‌ها ذوب می‌شوند و تبدیل به ماگمای مایع می‌شوند. این خلاصه چرخه‌ی ایجاد این سنگ است.

 

در هر مرحله از این فرآیند دگرگونی، سنگ بتدریج تغییر می‌یابد و هر نوع سنگ به آسانی وارد گروه بعدی می‌شود. فِلایت‌هایی نیز وجود دارند که می‌توان آنها را شیست نامید و شیست‌هایی که تقریباً شبیه نایس هستند. هنگام شناسایی سنگ‌ها، برای ناراحت کردن دانشجویان زمین شناسی، معمولاً در همه جای مناطق خاکستری وجود دارد.

اغلب، کل این فرآیند دگرگونی در ناحیه‌ی فرورانش در عمق زمین اتفاق می‌افتد، جایی که کف اقیانوس با یک قاره برخورد می‌کند. ما در حال حاضر، در میان سایر مناطق در سواحل شمال غربی ایالات متحده آمریکا، سواحل غربی آمریکای جنوبی و در امتداد خط ساحلی ژاپن، مناطق فرورانش داریم.

در این مناطق تکان‌های تکتونیکی، سنگ‌های کف اقیانوس را در حالی که قاره از روی آنها می‌گذرد به داخل زمین فرو می‌روند. انواع مختلفی از اتفاقات جالب برای سنگ‌ها در این محل برخورد رخ می‌دهد.

آنها عمیقاً در زمین فرو می‌روند و فشرده می‌شوند، به هم پیچیده شده در مایعی داغ و مملو از مواد معدنی شناور می‌شوند. این موضوع قابل درک است که بسیاری از سنگ‌های پرانرژی و رنگارنگ ما در مناطق فرورانش تشکیل شده‌اند.

از شیست مناسب، در مکان مناسب استفاده کنید

با شیست‌ها می‌توان سنگی با ابعاد فوق العاده ساخت،  محوطه سازی کرد و یا صفحه‌ی روی میز پیشخوان ساخت. در نمایشگاه و یا نزد فروشنده‌ی سنگ، ممکن است سنگ‌های زیادی با برچسب شیست، پیدا نکنید. در برخی موارد، شیست‌ها با تخته‌سنگ‌ها و فْلایت‌ها درهم آمیخته می‌شوند. این امر به ویژه در صورتی که سنگ به شکل ورقه‌های مسطح برش داده‌شود و یا دانه‌های میکا کوچک باشند صادق است.

برخی از انواع شیست از نظر تجاری به عنوان گرانیت طبقه بندی می‌شوند واین احتمالاً، وقتی است که مرحله دگرگونی بیشتر به نایس نزدیک باشد. در هر دو صورت، باید بیشتر دقت کرد تا مطمئن شد که شیست برای استفاده مورد نظر مناسب است.

 

متناسب با میزان میکای موجود در سنگ، شیست می‌تواند سنگی بسیارمحکم و یا سنگی کمی پوسته پوسته شده باشد. پایه و اساس آسمان‌خراش‌های نمادین شهر نیویورک در بستری از شیست ساخته شده‌اند.

شیست منهتن(Manhattan)، تمام آن ساختمان‎های بلند را در برگرفته‌است و به ما نشان می‌دهد که چگونه شیست می‌تواند سنگی با دوام و قوی باشد. اما به طور کلی، هرچه میکا بیشتر و دانه‌ها بزرگتر باشند، باید با دقت بیشتری عمل کنید.

شیست‌های دانه درشت شامل مَگما گُلد (Magma Gold)، آستریکس (Asterix)، سَتورنیا (Saturnia)، و کازمِس (Kosmus) هستند. این سنگ‌های مهیج دارای رنگ‌های شاد و پویا، انتخاب‌های خوبی هستند، اما باید به برخی از مسائل توجه کرد.

دانه‌های بزرگ میکا مانند اسلب‌های گرانیتی سنتی، کاملا صیقلی نیستند، بنابراین ممکن است دارای فراوری کمی نامنظم یا خشن باشند. این امر به ویژه در کناره‌ها قابل توجه است. به همین دلیل، یک لبه‌ی کمی صاف شده، توصیه می‌شود، زیرا هرگونه صاف‌کاری بیشتر در جزئیات سبب‌ آشکار شدن لکه‌های میکا می‌شود.

همچنین قسمت‌هایی که مقدار زیادی میکا دارند نرم‌تر از سنگ گرانیت معمولی خواهند بود. با این وجود، قسمت‌های فاقد میکا، مانند گرانیت خواهند بود.

دانه‌های شیست قابل مشاهده هستند و به همین دلیل، این سنگ مستعد ترک خوردن است  و این ویژگی می‌تواند نشانه‎ی ضعف شیست باشد. در حالی‌که تمام مواد معدنی مسطح با یکدیگرهمسان هستند.

اگر سنگ مانند یک بستر در زیر کار قرار گیرد، این نگرانی کمتر می‌شود. اما هنگامی که سنگ در سطح قرار می‌گیرد مانند لبه یک میز پیشخوان، مراقب باشید. سعی کنید از استفاده از سنگی که  دارای دانه‌های برجسته است، اجتناب کنید. در صورت امکان، سعی کنید از قسمت‌های غنی از میکا از یک اسلب در مناطقی که بیش از حد نمایان شده یا پشتیبانی نمی‌شوند، اجتناب کنید.

.

به طور کلی، شیست‌هایی با دانه های کوچک میکا، مانند گلکسی شیست(Galaxy schist)، یا کوئیک سیلور شیست(Quicksilver schist)، گزینه‌های مناسبی هستند. این سنگ‌ها علاوه بر داشتن ظاهری درخشان، کلا درخشنده هستند. از آنجا که قطعات میکا کوچکتر هستند، احتمال پوسته پوسته شدن و ایجاد مشکل در آنها کمتر است.

اگر شیست را برای روی پیشخوان و یا سایر مصارف داخلی در نظر گرفته‌اید، زمان بیشتری را صرف کسب اطلاعات، برای انتخاب نهایی اسلب‌ کنید. در حالت ایده آل، هم قطعه ساخته شده و هم اسلب خام را ببینید. از نزدیک به لبه‌ها توجه کنید، تا جایی که امکان‌پذیر است، داخل سنگ را بررسی کنید آیا امکان ایجاد شکاف در لایه های سنگ، وجود دارد؟

آیا می‌توانید دانه‌های معدنی موجود در  هر یک از لبه‌ها را جدا کنید؟ دست خود را روی سطح و لبه‌های یک اسلب فراوری‌شده بکشید. آیا سنگ صاف و یکنواخت به نظر می رسد؟ با سازنده صحبت کنید، آیا قبلا با این نوع سنگ کار کرده‌اند؟ آیا آنها نکته و یا پیشنهادی در مورد نحوه استفاده از آن دارند؟ محصول تولید شده با استفاده از یک سنگ غیر متعارف می تواند چشمگیر باشد – اما به شرطی که از آن به طور آگاهانه استفاده شود.

مانند هر سنگ خارق العاده‌ای، سنگ شما نیز، ارزش وقتی که برای شناختن آن صرف می‌کنید را دارد. سازنده مناسبی پیدا کنید و مطمئن شوید که از سنگ به گونه ای که، با زیبایی طبیعی آن سازگار باشد استفاده می‌کنید و پس از آن می‌توانید طنز زمین شناسان دریابید و درخواست کنید: “میز پیشخوان من شیست باشد!”