سنگ نما
امروزه و با گسترش فرهنگ شهرنشینی و ساخت و ساز فراوان برج ها و ساختمان های بلندمرتبه در کوچه ها و خیابان های شهرها، اکثریت مطلق مردم در ساختمان های آپارتمانی و عمدتا با عمر کمتر از ۲۰ سال مستقر شده اند.
یکی از مهم ترین ویژگی های یک ساختمان یا آپارتمان امروزی، سنگ نمایی است که در ظاهر آن ساختمان به کار رفته است. سنگ نما برای یک ساختمان ویلایی، آپارتمانی یا برج مسکونی در نقش یک لایه ظاهری و مستحکم ایفای نقش می کند و از مهم ترین کاربردهای آن عبارتست از:
سنگ نما به ظاهر ساختمان نمایی زیبا می بخشد.
سنگ نما مانع نفوذ رطوبت و آلودگی به قسمت های داخلی ساختمان می شود.
سنگ نما محافظ ساختمان در برابر باران های اسیدی است.
و بالاخره روی قیمت ساختمان بسیار موثر است.
ویژگی های بهترین سنگ نما
سنگ نما باید استحکام خوبی داشته باشد
نمای ساختمان به طور مرتب و به صورت روزمره، در برابر باران، باد، طوفان، آفتاب و نور شدید خورشید، سرما، گرما و… قرار دارد و در نتیجه عدم استفاده از یک سنگ نمای خوب، می تواند در میان مدت آسیب های جبران ناپذیری به ساختمان وارد شود.
سنگ نما باید متناسب با محیط انتخاب شود
یکی دیگر از ویژگی هایی که برخی معماران و مهندسان ساختمانی از آن غافل هستند، انتخاب سنگ نمای ساختمان متناسب با شرایط اقلیمی و محیطی ساختمان است.
برای مثال چنانچه یک ساختمان در مناطق سردسیر و کوهپایه ای قرار گرفته باشد، بایستی برای پیشگیری از یخ زدگی سنگ و آسیب وارد شدن به سنگ نما، از سنگ هایی با تخلخل اندک استفاده کرد.
یا مثلا چنانچه در یک منطقه مرتباً طوفان هایی مثل طوفان شن رخ دهد، باید از سنگ هایی با مقاومت بیشتر استفاده کرد تا در اثر ساییدن ناشی از طوفان، به سنگ نما آسیب وارد نشود.
در برابر تابش مستقیم نور آفتاب مقاومت خوبی داشته باشد.
مقاومت بالایی در برابر ترک خوردگی داشته باشد.
درجه تخلخل پایینی داشته باشد تا آب و آلودگی به آن نفوذ نکند.
قابلیت برش و صیقلی زیادی داشته باشد.
در برابر باران های اسیدی مقاوم باشد (به طور خاص در شهرهای آلوده)
انواع روش‌های اجرای نمای سنگی
- روش اجرای تر یا دوغاب
- روش اجرای نمای خشک
- اسکوپ یا شیارزنی سنگ
در حالت کلی اجرای سنگ نما به دو حالت کلی، تر و خشکه‌چینی انجام می‌گردد.
روش اجرای تر یا دوغاب
روش سنتی و متداول که در ایران به کار می‌رود روش‌تر یا دوغاب است. در این روش سنگ در سطح نما چیده شده و دوغاب پشت سنگ ریخته می‌شود. پس از خشک شدن ملات یا همان دوغاب، سنگ به‌نما می‌چسبد. در این روش احتمال جدا شدن سنگ از نما وجود دارد و امکان تغییر و بازسازی و جابجایی سنگ پس از نصب وجود ندارد.
روش اجرای نمای خشک
از این روش برای اولین بار جهت نصب سنگ در برج‌های بلند در آمریکا استفاده گردید. این روش از دهه هفتاد در ایران اجرا شد و طی این سال‌ها گسترش یافت. در این روش، ابتدا سطح نما شاسی کشی شده و با نصب گیره پین دار در پشت سنگ، سنگ به‌صورت کشویی وارد شاسی می‌شود.تنها نقص وارد بر این روش نسبت به روش سنتی دوغابی این است که درروش خشک نمی‌توان به‌راحتی نماهای شکسته و کلاسیک را اجرا نمود.
انواع روش ابزار مهاربندی به صورت زیر تقسیم می شوند:
- مهارهای باربر
- مهارهای مرکب(ترکیبی از مهارهای باربر و نگهدارنده)
- مهارسطحی
- مهار سقف
اسکوپ یا شیارزنی سنگ
اسکوپ یا شیارزنی سنگ نقش مهمی در ماندگاری سنگ دارد. برخی سنگ‌ها که فاقد خلل و فرج و سوراخ بر روی خود هستند باید حتماً اسکوپ شوند تا دوام و ماندگاری بالایی داشته باشند سنگ‌هایی مانند سنگ گرانیت و سنگ تراورتن اگر اسکوپ نشود نمی‌تواند ماندگار باشد و پس از مدتی جدا می‌شوند.
درروش اسکوپ سنگ، شیارهایی در پشت سنگ توسط فرز ایجاد می‌شود و سپس با سیم آرماتوربندی گالوانیزه، این شیارها بسته می‌شود تا سطح تماس دوغاب با سنگ بیشتر شود و مانع از ریزش سنگ گردد.
مزایای اسکوپ کردن سنگ نما:
- افزایش مقاومت نما و کاهش هزینه‌های بازسازی و ترمیم
- عایق حرارتی و عایق صوتی سنگ نمای ساختمان
- سرعت‌بالای اجرا نسبت به روش دوغابی
- صرفه‌جویی در هزینه اجرای نما
- طول عمر بالای نمای ساختمان
انواع روش نصب صحیح سنگ
- با استفاده از لقمه سنگ‌ها
- با استفاده از مفتول و سیم
- اسکوپ سنگ نما با قلاب اسکوپ
اجرای نمای سنگی با استفاده از لقمه سنگ‌ها
این روش برای سنگ‌هایی باضخامت کم که امکان شیارزنی یا سوراخ نمودن ضخامت وجود نداشته مناسب است. مراحل انجام کار به شرح ذیل می‌باشد:
در این روش تکه سنگی را به‌صورت هرم ناقص، برش می‌دهند سطح قاعده را با چسب مخصوص به پشت سنگ پلاک می‌چسبانند پس از خشک شدن و اتصال کامل دو سنگ به همدیگر، سنگ پلاک را بر روی دیوار نصب می‌کنند. سنگ و دیوار باید با آب خیس شوند سپس پشت آن دوغاب سیمانی می‌ریزند.
اجرای نمای سنگی با استفاده از مفتول یا سیم
این روش برای سنگ‌هایی که دارای امکان به وجود آوردن شیار در قطر سنگ هستند، مناسب است. مراحل انجام کار به شرح ذیل می‌باشد:
در دو سر سنگ پلاک شیاری به وجود می‌آورند و مفتولی ترجیحاً گالوانیزه به قطر حداقل ۲ میلی‌متر را از دو شیار عبور می‌دهند. برای برخی سنگ‌ها مانند تراورتن به علت ضخامت کم (۱۰ الی ۱۲ میلی‌متر) و مشکل بودن ایجاد شیار و احتمال شکستگی، از دستگاه فرز مینی سنگ استفاده می‌نمایند سپس دو سر آزاد را به هم گره می‌زنند، پس از نصب سنگ بر روی دیوار، دوغاب ماسه سیمان دورتادور مفتول را می‌گیرد.
اجرای نمای سنگی با استفاده ازقلاب اسکوپ
این روش برای سنگ هایی با قطرهای ۳سانتی متر به بالا مناسب است. مراحل انجام کار به شرح ذیل می باشد:
- دو سوراخ در ضخامت سنگ به وجو می آورند.
- یک سر اسکوپ را بر روی دیوار و سر دیگر آن را روی شیار سنگ قرار می دهند به طوری که سوراخ اسکوپ در امتداد سوراخ سنگ باشد.
- به وسیله قلاب اسکوپ به سنگ ثابت می ماند.
- هر سنگ به وسیله دو اسکوپ به دیوار متصل می کنند.
- فاصله سنگ از دیوار ۳ سانتی متر و ملات مصرفی ماسه سیمان است.
علل جدا شدن سنگ از نما
- نشست زمین و جابجایی ساختمان
- انبساط و انقباض حرارتی و برودتی
- لرزش و زلزله
- عدم چسبندگی مناسب به دیوارهای پیرامونی
دستورالعمل ها، الزامات و ضوابط اجرای نمای سنگی
طبق ضابطه شماره ۷۱۴ امور نظام فنی و اجرایی و بر اساس بند ۴-۳-۲، ویژگی ها و مشخصات فنی کلی و حدود قابل پذیرش، الزامات و ضوابط اجرای نمای سنگی در ذیل شرح داده شده است.
- سنگ هایی باید برای نماسازی ساختمان استفاده شوند که سالم بوده و فاقد پوسیدگی باشند. همچنین بادوام و عاری از هوازدگی و رگه های سست مارنی، میکایی، الیوین، پیریت، ترکیبات سولفاتی و سولفیدی و سایر موادی که در اثر عوامل جوی و هوازدگی تخریب می شوند، باشند.
- سنگ نما باید فاقد شیار، ترك، درزهای باز، حفره یا دیگر نقص هایی که احتمال دارد به انسجام ساختاری آن در زمینه استفاده مورد نظر آسیب وارد کند، باشد. همچنین سطوح و خطوط مرئی سنگ نباید لب پریدگی داشته باشد.
- در مقابل عوامل جوی نظیر باران، تابش خورشید، گازهای موجود در هوا، بخار آب و وزش باد مقاوم باشد.
- سنگ لوح مورد استفاده برای بخش های بیرونی در محیط با جو اسیدی یا در نواحی صنعتی که در آن آلودگی شدید هوا وجود دارد باید عاری از نوارها کربن دار باشد. سنگ لوح باید به گونه ای انتخاب شود که دارای ظاهری طبیعی باشد.
- سطوح نمای سنگ باید یکنواخت بوده و به بهترین وجه کلنگی، تیشه ای، چکشی یا صیقلی شود به نحوی که رگه ها و نقش طبیعی آن به خوبی مشخص باشد.
- سنگ باید متراکم و دارای ساخت و بافت یکنواخت بوده و از بلورهای ریز تشکیل شده باشد و درجه خلوص آن حتی المقدور زیاد باشد.
- حداکثر قدرت مکش آب برابر ۸% وزن سنگ باشد.
- در برابر یخ زدگی و هوازدگی مقاومت کافی داشته باشد.
- آب درون آن نشت نکند، به عبارت دیگر در آب از هم پاشیده نشده و با آن ترکیب نشود.
- دارای سختی بیش از ۳ باشد.
- در مورد سنگ های نما ضریب انبساط حرارتی کانی های مختلف سنگ و همچنین ملات پشت آن باید نزدیک باشد تا از خرد شدن سنگ و جدا شدن آن از ملات جلوگیری به عمل آید. میزان رنگ پریدگی سنگ های تزئینی نمای خارجی ساختمان در اثر آفتاب و هوازدگی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است که باید مورد توجه قرار گیرد.
- حداقل ضخامت سنگ های نمای ریشه دار ۱۵۰ میلی متر و سنگ پلاك نمای چسبانده شده ۲۰ میلی متر است.
- حداقل ضخامت مجاز سنگ نمای مهار شده بر اساس بند ۴-۳ -۳ محاسبه می شود.
- حداقل عرض و ارتفاع سنگ بادبر در نما به ترتیب باید ۲۰۰ و ۱۵۰ میلی متر و حداکثر بار سنگ ۴۰ میلی متر باشد.
- در مورد سنگ بادبر سرتراش و بادکوبه ای باید حداقل ارتفاع هر سنگ ۱۸۰ میلی متر، حداقل تراش سطوح زیری و بالایی سنگ ۱۵۰ میلی متر و سطوح جانبی آن ۸۰ میلی متر و حداکثر بار آن ۱۵ میلی متر باشد.
- در مورد سنگ های تمام تراش باید کلیه سطوح سنگ با قلم تراشیده و تیشه داری شود، به نحوی که مسطح و بدون اعوجاج بوده و حداکثر بار آن ۲ میلی متر باشد.
- ارتفاع سنگ ریشه دار در نما نباید از عرض و ریشه آن بیش تر باشد.
- جذب آب، میزان حل شدن در آب، تخلخل، پایداري در برابر هوازدگی و مواد شیمیایی باید با استانداردهای مربوطه تطابق داشته باشد.
- بافت و رنگ مطلوب، در دامنه تغییرات مجاز از طریق کنترل و مقایسه نمونه هایی که معرف کل مصالح تولیدی برای پروژه می باشد باید تایید شود. نمونه های معرف با بررسی تعدادی کافی از نمونه ها، قبل از تولید، که نشانگر گستره کاملی از تغییرات در رنگ و بافت سنگ مشخصی می باشد، انتخاب می شود.
