تاریخچه معماری گوتیک Gothic
سبک گوتیک از لحاظ زیبایی شناسی آراسته بوده و به یکی از متمایزترین جنبش های معماری جهان تبدیل شده است. اگرچه این سبک از قرون وسطی سرچشمه گرفته است، اما امروزه همچنان جذاب است. به نظر می رسد سبک گوتیک شکل جدیدی از معماری است، اما این سبک تحت تأثیرات متفاوتی شکل گرفته است. در این مقاله، تاریخ غنی سبک گوتیک، ویژگی های مشخص و نمونه های شناخته شده آن بررسی می شود.
معماری گوتیک چیست؟
گوتیک یک سبک معماری اروپایی است که به ارتفاع اهمیت خاصی می دهد و زیبایی شناسی پیچیده و ظریفی را به نمایش می گذارد. اگرچه ریشه های این سبک فرانسوی است، اما رویکرد گوتیک را می توان در کلیسا ها و سایر ساختمان های مشابه در اروپا و جا های دیگر یافت.
تاریخ
در طول قرون وسطی، سبک جدیدی از معماری در اروپا پدیدار شد. این ژانر معماری که در ابتدا با نام Opus Francigenum یا «کار فرانسوی» شناخته می شد، تا قرن شانزدهم، زمانی که به «گوتیک» معروف شد، بر ذائقه های اروپایی یعنی کلیسای کاتولیک روم تسلط داشت.
سبک گوتیک از معماری رومانسک تکامل یافته است، سبکی که با زیبایی شناسی قرون وسطایی، یعنی با طاق ها، سقف های طاق دار و پنجره های شیشه ای رنگی کوچک مشخص می شود.
ویژگی های معماری گوتیک
معماری گوتیک عناصر رومی را برای ایجاد سبک جدیدی از ساختمان که دارای طاق های بسیار مرتفع و پنجره های بزرگ بود، اقتباس کرد. با این حال، معماری گوتیک علاوه بر تفسیر مجدد این ویژگی ها، یکی از ویژگی های کلیدی معماری رومانسک را نیز کنار گذاشت: دیوارهای ضخیم.
معماران گوتیک برای ساختن ساختمان های بلندتر و ظریف تر با دیوارهای نازک تر، از تکیه گاه های پرنده (flying buttresses) برای پشتیبانی استفاده کردند. این سازه های سنگی به معماران این امکان را می داد که کلیساهای مرتفعی را ایجاد کنند که حالات روحانی و غیر مادی را تداعی می کرد.
عناصر کلاسیک
اگرچه سبک گوتیک می تواند بسته به مکان، زمان و نوع ساختمان متفاوت باشد، اما اغلب با 5 عنصر کلیدی معماری مشخص می شود: پنجره های بزرگ شیشه ای رنگی، طاق های نوک تیز، طاق های دنده ای، تکیه گاه های پرنده ( flying buttresses) و تزئینات زیاد.
شیشه های بزرگ
اگرچه شیشه های رنگی در بسیاری از مکان های عبادی یافت می شوند، اما در کلیساهای گوتیک رایج تر هستند. این پنجره ها که معمولاً یا بلند و قوس دار و یا به شکل گل رز گرد هستند، با شیشه های رنگی تراش خورده، بزرگتر از انواع پنجره هایی هستند که در انواع دیگر کلیساها یافت می شوند. این پنجره ها باعث می شود تا نور بیشتری وارد فضا شود.
پنجره های شیشه ای رنگ آمیزی شده ی گوتیک نیز غالباً دارای آثاری از داستان های کتاب مقدس هستند.
قوس های نوک تیز
یکی از ویژگی های اصلی بسیاری از سازه های مذهبی، طاق نماهای فراوان است که می توان آن ها در بیشتر کلیساهای گوتیک یافت. با این حال، معمارانی که با سبک گوتیک کار می کردند، به جای طاق های پهن و گرد که مشخصه ساختمان های رومی بود، از طاق های نوک تیز بلند و نازک موجود در معماری اسلامی استفاده کردند. این نوع طاق ها ارتفاع هر کلیسایی را افزایش می داد و به طور نمادین به سمت آسمان اشاره می کرد.
طاق دنده ای RIB VAULTS
معماران گوتیک برای گنجاندن سقف ها و پنجره های بلندتر در طرح های خود، از روش جدیدی برای پشتیبانی سازه ای به نام طاق دنده ای استفاده کردند. طاق دنده ای شامل استفاده از طاق های بشکه ای متقاطع است؛ قوس هایی که به موازات یکدیگر قرار می گیرند تا سقف گرد را پشتیبانی کنند. این سازه های متقاطع علاوه بر نمایش زیبایی شناسی بیشتر نسبت به طاق های بشکه ای سنتی، پشتیبانی بیشتری از ساختمان های مرتفع دارند.
تکیه گاه های پرنده FLYING BUTTRESSES
معماران گوتیک علاوه بر تکنیک های پیشرفته طاق کاری، از روش منحصربه فرد دیگری برای پشتیبانی سازه استفاده کردند: تکیه گاه های پرنده. این سازه های سنگی، ساختمان ها را با توزیع وزن سقف سنگین به سطح پایین تر و محکم تر، تقویت می کردند. تکیه گاه های پرنده یکپارچگی کلیساها را تضمین می کردند به طوری که معماران نیازی به حذف کردن دیوارهای نازک و پنجره های بزرگ از سبک گوتیک نداشتند.
تزئینات زیاد
آخرین ویژگی که در معماری گوتیک یافت می شود، وجود عناصر تزئینی بسیار است. این تزئینات شامل: ستون های تزئین شده، قالب های مجسمه سازی، مجسمه های قدیسان و شخصیت های تاریخی، گلدسته ها و گارگویل هایی ( پیکره های عجیب و غریب) است که به عنوان فواره ی آب عمل می کنند.
ساختمان های شناخته شده ای که به سبک گوتیک ساخته شده اند
ساختمان های گوتیک را می توان در شهرهای سراسر فرانسه و اروپا یافت. سازه های قابل توجه در فرانسه عبارتند از: کلیسای نوتردام پاریس، کلیسای جامع شارتر، کلیسای سنت دنیس، کلیسای جامع آمیان و کلیسای جامع ریمز.
کلیسای سنت دنیس
این کلیسای قرون وسطایی دستخوش تحولی شگرف شد که به تعریف معماری گوتیک کمک کرد. تحت نظر ابوت سوگر، بخش هایی از کلیسا در اواسط قرن دوازدهم بازسازی شد. این بازسازی شامل نمای غربی بود، جایی که ساختمان قدیمی تخریب شد تا راه را برای یک قطعه معماری جدید و ابتکاری که از تکنیک های پیشرفته استفاده می کرد، باز شود.
تکیه گاه های عمودی، نما را تقسیم می کردند، در حالی که طاق های پنجره ای بزرگ اجازه می دادند تزئینات مجسمه ای را ایجاد کنند. این یک انحراف بزرگ از نماهای رومی بود و به همین دلیل است که سنت دنیس به عنوان اولین ساختمان گوتیک شناخته می شود.
نوتردام پاریس
وقتی مردم به معماری گوتیک فکر می کنند، نوتردام اولین کلیسایی است که به ذهن می رسد. از پنجره های گل رز عظیمش گرفته تا تکیه گاه های پرنده و گارگویل ها، نشان می دهد که این کلیسای جامع نمونه ای از سبک گوتیک است. ساخت و ساز کلیسا در سال 1163 آغاز شد و نقشه های آن تحت تأثیر معماری جدید در سنت دنیس قرار گرفت.
کلیسای نوتردام در سال 1260 پس از اضافه شدن پایه های پرنده برای تحمل وزن سقف، تکمیل شد. آتش سوزی ناگوار در سال 2019 مناره و قسمت اعظم سقف این سازه را ویران کرد. بازسازی ساختمان در حال حاضر ادامه دارد. مقامات قول داده اند که این ساختمان به موقع برای المپیک 2024 پاریس به طور کامل بازسازی شود.
