معماری رومانسک Romanesque Architecture
معماری رومانسک چیست؟
معماری رومانسک با طاق های گرد بلند، سنگ های عظیم و آجرکاری، پنجره های کوچک، دیوارهای ضخیم و مجسمه هایی که صحنه های کتاب مقدس را به تصویر می کشند، شناخته می شود. بسیاری از این سازه ها که عمدتاً جاذبه های توریستی بوده یا سابقه ی تاریخی جالبی دارند، زمانی قدرت های باورنکردنی را در خود جای داده اند.
سبک معماری رومانسک، بیشتر کلیساها و ساختمان های سیاسی پر ابهت در سراسر اروپای قرون وسطی را تشکیل می داد. ساختمان های رومی، اگرچه سخت و عظیم بودند، اما به همان اندازه ترسناک و الهام بخش نیز بودند. بسیاری از قلعه ها و کلیساهای با شکوه ساخته شده در این سبک، تا به امروز پابرجا هستند. مصالح غالب در سبک معماری رومانسک سنگ و گاهی آجر است. سنگ به نوبه ی خود صلابت سازه را از نگاه ظاهری و فنی، افزایش می دهد.
تاریخچه معماری رومانسک
از آنجایی که فروپاشی امپراتوری روم جای خود را به قرون تاریک (Dark Ages) داد، کلیسای اولیه مسیحی و قهرمانان سیاسی، زمام اروپای قرون وسطی را در دست گرفتند و بنابراین، سبک معماری رومانسک متولد شد. این سبک برگرفته از معماری روم، هنر بیزانسی و داستان های کتاب مقدس درباره زندگی مسیح است. کلیساها و قلعه های رومانسک بر چشم انداز قرون وسطی تسلط داشتند.
در ارتباط با سبک معماری رومانسک ملاحظات دیگری در تاریخ معماری رومی وجود دارد:
1-تأثیرات دو پادشاه
معماری رومی اولیه تحت تأثیر سبک های مرتبط با دو فرمانروای مختلف بود. اولین، شارلمانی Charlemagne – امپراتور روم مقدس در قرن هشتم و نهم – که معماری کارولینژی Carolingian از نام این پادشاه وام گرفت شده است. این در حالی است که سبک اوتونی نام خود را از فرمانروای دوم و یکی از جانشینان ساکسون شارلمانی، اتو کبیر Otto the Great، گرفته است. هر دو سبک به شدت از معماری یونانی و رومی و همچنین معماری امپراتوری بیزانس الهام گرفته اند. این تأثیرات کلیدی، زمینه را برای اوایل دوره رومانسک فراهم کرد.
2- ظهور رهبانیت رومی
در حالی که برخی از مسیحیان قرن ها به عنوان راهبان زندگی می کردند، گروه های از راهبان از اواخر قرن دهم تا قرن یازدهم به شدت ارتقاء رتبه و درجه پیدا کردند. رواج فزاینده ی برادری بین سیسترسین، بندیکتین، فرانسیسکن و دیگر کاتولیک ها باعث شد که چشم انداز اروپای غربی با صومعه ها و کلیساهای جامع پر شود. همانطور که دستورات رهبانی از اسپانیا تا سیسیل و اسکاندیناوی گسترش یافت، صومعه های رومی که آنها را در خود جای داده بود نیز گسترش یافتند.
3- جنگ های صلیبی و قلعه ها
درگیری های داخلی دائمی اروپای قرون وسطی، بدون در نظر گرفتن نبرد صلیبی های مسیحی با نیروهای اسلام در سرزمین مقدس، به یک هنر و معماری قرون وسطاییِ با ابهت و تاثیرگذاری نیاز داشت. به همین دلایل بود که معماری کلیساهای رومی به زودی به دنیای سیاست کشیده شد. بسیاری از قلعه های این دوره هنوز هم در سرتاسر چشم انداز اروپا دیده می شوند.
4- تکامل در طول قرن ها
با شروع قرن دوازدهم، طراحی رومی شروع به تکامل به سبک گوتیک کرد، که در نهایت تا قرن سیزدهم بر معماری قرون وسطایی در سراسر قاره اروپا تسلط یافت. ساختمان های گوتیک بسیاری که ویژگی های سبک معماری قبلی را به عاریت گرفته بودند، با نقوش پرآذین تر، زیباتر و پیچیده تر، زمینه ای را برای رنسانس فراهم کردند. معماری رومی الهام بخش معماران قرن نوزدهم و بیستم، به ویژه در بریتانیا و ایالات متحده، برای احیای این سبک بود.
3 ویژگی های معماری رومانسک
ساختمان های رومی ممکن است سخت و خشن بوده باشند، اما با توجه به ویژگی های معماری خارق العاده شان، همچنان تحسین برانگیز هستند. سه مورد از بارزترین خصوصیات سبک معماری رومانسک عبارت هستند از:
1- اندازه بزرگ و چشمگیر
ساختمان های عظیم ساخته شده در سبک این معماری، ترسناک و الهام بخش هستند. برج هایی با گلدسته های هشت ضلعی سر به فلک کشیده اند. تکیه گاه های سنگی (buttresses ) از ساختمان ها امتداد می یابند تا دیوارهای ضخیم آن ها را ضخیم تر جلوه دهند. پنجره های شیشه ای و رنگی کوچک هم صحنه های کتاب مقدس از تولد مسیح تا آخرین لحظات را در سبک هنری رومی نشان می دهند.
2- پلان های کف کلیسای جامع
اکثر کلیساهای رومی به شکل صلیبی لاتین طراحی شده اند. بخش های زیادی نیز با نام های باستانی مشخص می کردند: آسپید (گنبد یا نیم گنبد در جلوی سالن که معمولاً هنر مذهبی را نشان می دهد)، تیمپانوم (منطقه ای نیم دایره ای که معمولاً یک مجسمه را در بر می گیرد و در بالای یک در یا پنجره واقع می شود)، گذرگاه (بخش افقی از کلیسای جامع که یک صلیب تشکیل دهد) و موارد دیگر. مجسمه های رومی که صحنه های کتاب مقدس را به تصویر می کشند، گاهی بر روی دیوارها حک می شدند تا حس احترام بیشتری را جلب نمایند.
3. طاق های گرد و مرتفع
شاید یکی از برجسته ترین نقاط شروع بین معماری رومی و گوتیک، طاق های گرد باشد. راهروهای طولانی در این سبک معماری معمولاً با طاق های بشکه ای نیم دایره ای محصور می شوند. این طاق های طولانی در کنار هم قرار گرفته اند. طاق های بشکه ای به شکل مربعی نیز طراحی می شده اند. معماران گوتیک با استفاده از قوس های نوک تیز که گاهی به عنوان طاق های آجدار از آن یاد می شود، از این ویژگی معماری رومانسک فاصله گرفتند. در همه موارد، این طاق توسط ستون هایی پشتیبانی می شدند که در روم باستان چندان ناشناخته نیست!
6 نمونه از معماری رومانسک
ساختمان های رومی از بریتانیا و بلژیک تا سراسر اروپا در طول قرون وسطی گسترش یافته اند. در این قسمت برخی از برجسته ترین سازه های این دوره معرفی شده اند:
صومعه مویساکMoissac Abbey
این صومعه در جنوب فرانسه قرار دارد. دیگر صومعه های فرانسوی قابل توجه این دوره عبارتند از صومعه ویزلای بورگوندی (urgundy’s Vézelay Abbey) و صومعه ای در کلونی (Cluny) که به سنت پیتر اختصاص یافته است.
کلیسای جامع دورهام
این کلیسای جامع که در انگلستان واقع شده است، یکی از بزرگترین بناهای رومی این کشور می باشد. این کلیسا دارای ویژگی های معماری نورمن نیز است.
برج پیزا
این سازه معروف در واقع برج ناقوس کلیسای جامع پیزا است. این سازه در توسکانیِ ایتالیا، نزدیک فلورانس واقع شده است و طاق های گرد آن نشان دهنده ی دوره ی رومی است.
کلیسای جامع اوتون
طراح این سازه در مقایسه با کلیساهای بعدی فرانسوی ساده تر است.
Basilica of Sant’Ambrogio
بازیلیکای میلان به افتخار سنت آمبروز طراحی شده است. نمای بیرونی آجری آن با سنگ کاری رایج در بسیاری از بناهای دیگر آن دوره تضاد دارد.
کلیسای شارلمانی
این کلیسای کوچک که به عنوان کلیسای کوچک پالاتین نیز شناخته می شود، در آخن آلمان ساخته شده است و به بازدیدکنندگانش یک نمای کلی تاریخی از کل دوره ی رومانسک، از پیدایش تا دوران شکوفایی آن ارائه می دهد. در این مکان پادشاهان تاج گذاری می کردند و مسیح را پرستش می نمودند.
