معماری آرامگاه فردوسی

نکات خاص در معماری آرامگاه فردوسی

برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد ندا صمدی، سال 1397، دانشگاه هنر اصفهان

 

“دریغ است ایران که ویران شود           کنام پلنگان و شیران شود“

موقعیت قرار گیری آرامگاه فردوسی

آرامگاه فردوسی در انتهای بلوار شاهنامه قرار گرفته است این آرامگاه در میان شهر تاریخی توس قرار دارد به طوری که دروازه رزان در داخل محوطه ی آرامگاه قرار گرفته است. ارگ حکومتی شهر تاریخی توس در 500 متری و بقعه ی هارونیه در یک کیلومتری آرامگاه قرار گرفته اند. با توجه به ساخت و ساز های جدید در محدوده ی آرامگاه، کاربری های مسکونی و تجاری در این محدوده ایجاد شده است.

ویژگی های طراحی آرامگاه فردوسی

آرامگاه فردوسی از بناهایی است که سبک ملی وجه غالبی در طرح بنا دارد و در واقع این آرامگاه نخستین بنایی است که کالبد و عناصر آن بر اساس الگوهای پیش از اسلام (با الهام از آرامگاه کوروش – شیوه ی پارسی) طرح شده است در طرح اولیه که توسط آقای طاهر زاده بهزاد به اجرا در آمده بود فضای داخلی همچون فضای آرامگاه کوروش بی اهمیت و بسیار تنگ و با سقف کوتاه در نظر گرفته شده بود و تاکید معمار بر حجم بنا بود و به مثابه تندیسی نگریسته می شده است ( قبادیان،1392 ، 186).

 

 

بنای آرامگاه فردوسی قرینه است و بر روی محور ورودی به صحن آرامگاه قرار دارد. ورود به مجموعه از سمت جنوب صورت می گیرد. حجم بنا مکعب شکل و به ارتفاع 18 متر که بر روی سکوهایی به طول 40 متر قرار گرفته است. فضای خارجی بنای آرامگاه فردوسی با توجه به اینکه حجم بزرگ مکعب شکل سفید با پوشش سنگ چینی سفید روی سکوهایی قرار گرفته که به تدریج کوچک می شوند و به بنای اصلی می رسند و به آرامگاه کوروش شباهت دارد.

همچنین حرکت سکوها و حجم مطبق بنا تا حدودی یادآور بناهای زیگورات شکل شوش است. راه ورود به فضای داخل آرامگاه فردوسی در مغرب بنا با دو رشته پله یکی از شمال به جنوب و دیگری از جنوب به شمال چون کاخ های تخت جمشید پایین می رود ( قبادیان، 1392 ، 189).

طرح کریم طاهر زاده بهزاد، با توجه به موضوع و مکان پروژه، مناسب تر از طرح گدار بوده است. ولی تناسبات ستون های هخامنشی یا به عبارتی نسبت عرض ستون به ارتفاع آن و نسبت ارتفاع ستون به سر ستون رعایت نشده است. بدنه ساختمان آرامگاه فردوسی با سنگ سفید و دیوارها به صورت باربر اجرا شده است ( قبادیان، 1392 ، 189 ).

 

 

 

 

 

تزئینات بنا ی آرامگاه فردوسی سنگی هستند و در 4 گوشه حجم مکعب شکل، ستون های بیرون زده که شباهت با ستون های نقش رستم دارد. در بین ستون ها مستطیل هایی با طول 4 متر و عرض 5 / 1 متر قرار دارد که اشعار شاعر با خط نستعلیق نوشته شده است که این کتیبه ها را دو ستون با سر ستون های شبیه به سر ستون های تخت جمشید در بر گرفته است.

نقش فروهر در بالای کتیبه و در امتداد محور ورودی محوطه ی آرامگاه قرار گرفته که یادآور گور دخمه ی نقش رستم است. تزئینات بدنه متاثر از کعبه ی زرتشت و نقش رستم است. نواری از گل هشت پر هخامنشی نیز به صورت حاشیه در پایین بنا قرار دارد (شافعی، سروشیانی، دانیل، 1384 ، 62).

 

ساختمان فعلی آرامگاه فردوسی در نماهای بیرونی، برگرفته از معماری هخامنشیان و آرامگاه کوروش است و فضای داخلی نیز از معماری دوره ی اشکانی و اسلامی اقتباس شده است. بنا از چهار سمت دارای پله است و بدنه ی آن با سنگ چینی و اشعار فردوسی با خط نستعلیق و نشان فروهر اهورامزدا با نقش برجسته تزئین شد، که این آثار تزئینی از بنای اولیه ی آرامگاه حفظ شدند (شافعی، سروشیانی، دانیل، 1384 ، 62).