قسمت اول : تخت رستم نمادی از معماری هخامنشی
برگرفته از پایان نامه ی کارشناسی ارشد محمد یوسف رستمی، 1394
در سرزمین پارس که مهد فرهنگ و تمدن تاریخ ایران زمین به شمار می آید و در دشت پهناور مرودشت، در جایی که نیاکان ما آثار ارزشمندی همچون پارسه یا تخت جمشید، پاسارگاد، نقش رستم و نقش رجب را از خود بر جا گذاشته اند، بقایا یک ساختمان سنگی با شکوه در فاصله ی تقریبی 1 کیلومتری شمال تخت جمشید موجود است که تخت رستم یا تخت گوهر نامیده می شود.
این بنا به صورت سکو دو پله ای ساخته شده و از لحاظ پلکانی قابل مقایسه با آرامگاه کوروش در پاسارگاد و بنای دیگر بنام گوردختر در ناحیه کازرون می باشد. از تاریخ ساخت این بنا اطلاع دقیقی در دست نیست اما با توجه به شواهد موجود و همچنین دلایل فنی در معماری این بنا، معلوم است که مربوط به دوران پرشکوه هخامنشیان می باشد.
تخت رستم کجاست؟
بنا تخت رستم در 1 کیلومتری جنوب شرقی نقش رستم در زمین های روستای جلیان (گلیان) و در کنار رود پلوار قرار گرفته است. برای رسیدن به این ساختمان سنگی باید از جاده ی ما بین محوطه ی باستانی نقش رستم به محوطه باستانی نقش رجب حرکت کرد که از طریق یک جاده فرعی خاکی در سمت راست، می توان به این بنا دسترسی پیدا کرد. فاصله این بنا تا محوطه باستانی نقش رجب حدوداً 500 متر می باشد. این بنا تا رود پلوار حدود 170 متر فاصله دارد.
نزدیک ترین روستا به این بنا روستای جلیان می باشد. نوع خاک پیرامون این محل، خاک رس است و تکه سفال های قرمز رنگ چرخ ساز و بعضاً اسلامی با لعاب سبز هم در اطراف بنا مشاهده می شود (احمدی، 1384).
مصالح مورد استفاده در بناي تخت رستم
بیشترین مصالح استفاده شده در بنای تخت رستم از سنگ آهک می باشد و توسط بست های فلزی به یکدیگر متصل شده اند و هیچ گونه ملاتی برای اتصال این سنگ های سنگین وزن که هر کدام حداقل چندین تن وزن دارند استفاده نشده است.
احداث ساختمان های سنگی در ادوار باستان، اختصاص به پرستش گاه و کاخ های پادشاهی داشته که در تمدن های قدیمی، مخصوصاً آن هایی که به سنگ دسترسی داشته اند، مانند: مصر، از عمومیت بیشتری برخوردار بوده است .این تمدن ها خود را موظف می دانستند تا بنای پرستشگاه ها و کاخ ها را حتی الامکان با مصالح بادوام و جاودانی و با سنگ ها بسازند و اگر تهیه سنگ برایشان ممکن نبود، از آجر و خشت، بناها را می ساختند، همانند شهر بابل در عراق کنونی.
آنها معتقد بودند که برای چنین بناهایی که نماد بزرگی در آن کشور محسوب می شود، باید بنا را از مصالحی محکم ساخت تا هزاران سال پا برجا بماند، ولی خانه های شخصی برای عمر زود گذر و کوتاه بشر است و از هر چه ساخته شود اهمیتی ندارد (سامی:1350).
سنگ آهک در معماری هخامنشی
وفور سنگ آهک در منطقه مرودشت تا دشت مرغاب، نرم و شکل پذیر بودن سنگ آهک، وجود ذخایز توده ای، حجیم و سنگ های یک پارچه ی آهکی بزرگ در معادن که مورد نیاز بیشتر معماران و سنگ تراشان بود، همه از دلایل مهم استفاده معماران و سنگ تراشان هخامنشی از سنگ به ویژه سنگ آهک است (زارع، 1388).
وجود بناهای متعدد از دوره هخامنشی در دشت مرودشت تا دشت مرغاب و ضرورت استفاده از سنگ های کوه های اطراف باعث شناسایی بیش از 11 معدن سنگ شد که هر کدام از این معادن دارای چندین کارگاه برداشت سنگ بوده است. از مهم ترین معادن سنگ در این دو منطقه می توان به معدن سنگ مجد آباد، معدن سنگ حاجی آباد (کوه حسین)، معدن سنگ کوه رحمت، معدن سنگ گنداشلو و معدن سنگ سیوند اشاره کرد (رستمی، 1390؛ زارع، 1388).
با توجه به شناسایی معادن سنگ هخامنشی، سنگ هایی که در بناهای هخامنشی به کار گرفته شده است
بیشتر از دو نوع هستند: یکی سنگ های سفید آهکی و دیگر سنگ های صخره ای مایل به سیاه که از کوه های اطراف تهیه می شده است ( Tilia 1968 ; Nylander 1970).
ادامه ی این مبحث را در مقاله ی تخت رستم در قلب تلریخ ایران دنبال کنید.
