بوستان سنگی جمشیدیه

این بخش در ادامه ی مقاله ی بوستان جمشیدیه بوستان سنگی تهران  می باشد.

معماری بوستان جمشیدیه

گذشته از مواردی که عنوان شده، بوستان سنگی جمشیدیه را می توان از سه دیدگاه مورد بررسی قرار داد که البته تاثیرهای این دیدگاه ها در یکدیگر زیاد است:

۱- طراحی و انتخاب

۲- نصب و اجرا

3- مرمت و بازسازی

 

بخش سوم) طراحی و انتخاب مصالح

توجه به اقلیم هر منطقه و عوامل محیطی آسیب زا در آن، از مهم ترین نکات در طراحی است. در محدوده ی بوستان جمشیدیه، دو عامل یخ زدگی و تر و خشک شدن، بسیار حائز اهمیت هستند. در طراحی بوستان جمشیدیه، بطور هوشمندانه ای عمدتا از سنگ آندزیت استفاده شده است زیرا نه تنها به عنوان مصالح بومی محسوب می شود بلکه دوام و مقاومت خوبی نیز در شرایط محیطی و کاربری این منطقه دارد. در طراحی کفپوش، حوض و غیره از سنگ آندزیت استفاده شده است. تنها نکته ی منفی در این سنگ ها در کاربری کفپوش، لغزندگی در آن ها است.

 

در طراحی قسمت های مختلف این بوستان، از طرح های بسیار خاص و گاهی پیچیده ای استفاده شده است. کنار هم قرارگیری سنگ، گیاه و فلز، فضای طبیعی کوهستان را تداعی می کند این در حالی است که استفاده از بتن های مسلح در برخی قسمت ها، جلوه ای از معماری پست مدرن را نشان می دهد که در سال ۱۳۵۶، در این بوستان استفاده شده است.

وجود قطعات سنگی بزرگ که بطور طبیعی به کوهستان تعلق دارند و عدم حذف آن ها از پلان طراحی، حس طبیعت گرایی در این بوستان را افزایش داده است.

 

استفاده از این بتن ها، همه جا درست نبوده است بطوری که پله های بتن مسلح (مربوط به سال ۱۳۷۴) دچار تخریب زیادی شده اند زیرا به اشتباه، در فضای پر ترددی بکار گرفته شده است.

ترمیم برخی قسمت های سنگی با بتن نیز علاوه بر ایجاد جلوه ای نامناسب، مقاومت و دوام کف را کاهش داده است.

یکی از نکاتی که در قسمت هایی از پارک دیده می شود، روی هم قرار گرفتن بند های بین سنگ ها می باشد. این موضوع باعث می شود تا تجمع تنش در قسمت خاصی از سنگ ایجاد شود که در نهایت ممکن است شکستن سنگ را در پی داشته باشد.

علاوه بر این، در طراحی برخی از قسمت های بوستان، از سنگ مرمریت لاشتر با پرداخت تیشه ای استفاده شده است که نه تنها در هماهنگی با سنگ های اطراف نیست بلکه خالی کردن رگه ها در برخی قسمت ها، باعث شکستن سنگ و ایجاد ظاهری نامطلوب شده است.

در ضلع غربی بوستان که قسمت نوساز آن به شمار می رود (تکمیل شده در سال ۱۳۷۴)، از سنگ چینی نیز استفاده شده است. عدم دقت در انتخاب درست مصالح در قسمت نوساز پارک نسبت به قسمت از پیش موجود، مشهود است. این سنگ چینی ها که به نظر می رسد چینی سیرجان باشند، در تضاد کامل رنگی با اطراف هستند و در کف استفاده شده اند. طوری که صاف بودن سطح آن ها، لغزندگی را افزایش داده است. ضمن اینکه مقاومت سایشی سنگ چینی به مراتب از سنگ آندزیت کمتر است و در کاربری چنین فضای پر ترددی، می تواند در مدت زمان کوتاهی، دچار سایش و تخریب شود.

 

بخش چهارم) نصب و اجرا

در منابع به همزمانی بین قسمت هایی از فرآیند طراحی و اجرا در این بوستان اشاره شده است. به عبارت دیگر، طراح این مجموعه، در موازات نصب و اجرا، طرح های خاصی نیز ارائه می داده است. فرآیند نصب و اجرا در بوستان جمشیدیه را می توان به دو قسمت تقسیم کرد. در قسمتی از بوستان که مربوط به سال ۱۳۵۶ و قبل است، نکات مربوط به نصب و اجرا بطور دقیقی مورد توجه بوده است که عبارت هستند از:

• اجرای زیرسازی بتنی با ضخامت میانگین ۲۰ سانتی متر که به همین دلیل، نشست در کف، به حداقل رسیده است. با توجه به محدود بودن مقاومت خمشی سنگ ها (حدودد ده درصد مقاومت فشاری)، وجود زیرسازی اصولی، احتمال شکست سنگ ها را به حداقل می رساند.

2- اجرای دیتیل های اجرایی بسیار دقیق در ساخت آب نما، کفپوش، جدول، جوی آب و غیره. نمونه ای از اجرای دقیق دیتیل ها، در سنگفرش تقاطع هایی دیده می شود که هر کدام از چهار مسیر منتهی به تقاطع، دارای اختلاف تراز ارتفاعی هستند بطوری که در نهایت سطحی کاملا یکنواخت ایجاد شده است.

 

 

3- جانمایی اصولی زهکش در پشت دیوارهای سنگی که باعث کاهش فشار آب به سنگ ها شده است.

۴- استفاده از کوچک ترین قسمت های خرد شده ی سنگ ها در کف جوی های آب در حین اجرا. با این کار، ضایعات کار، کاهش چشم گیری خواهند داشت.

۵- استفاده از قطعات سنگی ریشه دار در کف ک باعث کاهش احتمال جدا شدن سنگ از کف شده است.

 

قسمت دوم نصب و اجرا مربوط به سال های پس از سال ۵۶ تا ۱۳۷۴ است که بوستان فردوسی به جمشیدیه مجموعه اضافه شده است. هرچند تلاش شده که نصب و اجرای این قسمت، مشابه با بوستان اصلی باشد، اما عدم رعایت دیتیل های اجرایی در برخی قسمت ها، مشهود است بطوری که ایجاد نشست و آشفتگی بصری، اجتناب ناپذیر بوده است.

 

بخش پنجم) مرمت و نگهداری

همان گونه که گفته شد، بوستان جمشیدیه تاکنون دو بار مورد بازسازی قرار گرفته است که آخرین بازسازی، مربوط به سال ۱۳۷۴ است. انتخاب و طراحی با کمترین ایراد و همین طور نصب و اجرای اصولی، نیاز به مرمت این بنا را به حداقل رسانده است هرچند در برخی قسمت ها، مرمت نیز نیاز بوده که مورد توجه قرار نگرفته است، مانند:

۱- بندکشی بین های سنگ ها کف

۲- ایجاد پراخت تیشه ای روی سنگ های کف جهت کاهش لغزندگی از جمله در آندزیت ها و سنگ های چینی

۳- ترمیم بتن های تخریب شده

4-جایگزینی سنگ های شکسته شده.

بخش ششم) هم نشینی سنگ و بتن

در بخش هایی از بوستان جمشیدیه که نمادهایی از طراحی پست مدرن در آن دیده ها دیده می شود، بتن و سنگ، هم نشین شده اند. مقایسه ی بتن و سنگ به عوامل مختلفی بستگی دارد. نوع سنگ و همین طور نحوه ی بکارگیری سنگ و بتن از جمله ی این عوامل هستند اما نکته ی قابل توجه، عمر مفید نسبتا پایین بتن نسبت به سنگ در این بنا است.

به نظر می رسد که بتن های مسلح استفاده شده در جمشیدیه، در شرایط یخ بندان و تاثیر رطوبت، دجار آسیب شده اند. آسیب های یاد شده در برخی قسمت ها بسیار شدید بوده و فروپاشی کل بتن را در پی داشته اند. این در حالی است که مصالح سنگ آندزیت که در مجاورت این بتن ها استفاده شده اند، توانسته اند دوام و مقاومت قابل توجهی را از خود نشان دهند و از آسیب های محیطی تا حدود زیادی در امان بمانند. لذا در استفاده از مصالح های مختلف در یک محیط، باید نسبت به یکسان بودن تقریبی خصوصیات فنی آن ها توجه داشت تا از فرسایش و تخریب غیر یکنواخت جلوگیری شود.