ایران دارای ذخایر زیادی از سنگ گرانیت است. سنگ گرانیت سفید از لحاظ علمی، گرانیت واقعی محسوب می شود که دارای درصد کانی های خاص خود است. سایر گرانیت ها که رنگ های متنوعی نیز دارند، از انواع مختلف سنگ های آذرین مانند: گابرو، داسیت و غیره به شمار می روند.
ویژگی های کانی شناسی و بافتی سنگ گرانیت سفید
سنگ گرانیت سفید به طور عمده از کانی های سیلیکاته ی کوارتز و فلدسپار تشکیل می شود. بین 10 تا 50 درصد از ترکیب کانی شناسی سنگ گرانیت سفید شامل کانی کوارتز است. کانی کوارتز در این سنگ دارای دامنه ای از رنگ سفید تا بی رنگ است. فلدسپار موجود در گرانیت سفید نیز معمولاً شامل دو نوع فلدسپار سدیم دار و پتاسیم دار است.
65 تا 90 درصد از فلدسپار گرانیت سفید از نوع فلدسپار سدیم دار یا اورتوکلاز است که با رنگ صورتی تا گل بهی دیده می شود. پلاژیوکلاز که فلدسپار پتاسیم دار است، رنگی خاکستری دارد. در سنگ گرانیت سفید، کانی های گروه میکا به ویژه بیوتیت دیده می شود که باعث ایجاد نقاط مشکی رنگ در بافت سنگ می شود. ورقه های کانی مسکوویت نیز با تلالو خاص خود قابل شناسایی هستند. علاوه بر این، کانی آمفیبول نیز در این سنگ وجود دارد.
سنگ گرانیت سفید دارای بافت خاص خود است. این سنگ از انواع سنگ های آذرین درونی محسوب می شود و در نتیجه بلورهای آن درشت بوده و با چشم غیر مسلح نیز دیده می شود. گاهی این بلورها چنان درشت هستند که باعث ایجاد بافت پورفیری در سنگ گرانیت سفید می شوند. بافت درهم قفل شده و متراکم از ویژگی های مهم این سنگ است.
ویژگی های فیزیکی و مکانیکی سنگ گرانیت سفید
گرانیت سفید معمولاً دارای بافت درشت بلور است و همان گونه که اشاره شد، کانی های اصلی سازنده ی آن شامل کانی کوارتز، پلاژیوکلاز و آلکالی فلدسپار است. وجود بافت درهم قفل شده و درصد بالای کانی کوارتز باعث شده تا گرانیت سفید دارای مقاومت و دوام زیادی باشد. سختی کوارتز در جدول سختی Mohs، جایگاه 7 را دارد و وفور این کانی در گرانیت سفید باعث می شود که سختی این سنگ نیز افزایش یابد.
بطوری که این سنگ جزء سنگ های سخت بُر محسوب می شود و عملیات ساب و صیقل آن به نیرو و زمان بیشتری نیاز دارد. درصد جذب آب این سنگ معمولاً بسیار کم است؛ به همین دلیل استفاده از این سنگ در محیط هایی که مرطوب است، می تواند مناسب باشد زیرا لک پذیری بسیار کمی خواهد داشت.
گرانیت سفید تخلخل بسیار کمی نیز دارد که به همین دلیل اتصال آن با ملات سیمانی بخوبی سنگی چون سنگ تراورتن شکل نمی گیرد. از شناخته شده ترین گرانیت های سفید ایران می توان به گرانیت سفید نهبندان و گرانیت سفید نطنز اشاره کرد.
جدول 1: خصوصیات فیزیکی و مکانیکی گرانیت سفید نهبندان (وقایع نگار، 1397)
جدول 2: درصد وزنی و اتمی عناصر موجود در گرانیت سفید نهبندان (وقایع نگار، 1397)
با توجه به ویژگی های بافتی و کانی شناسی گرانیت سفید، مقاومت های فشاری، کششی و خمشی آن معمولاً بسیار زیاد است. لذا استفاده از این سنگ در مکان هایی که تحت تنش های زیاد هستند مانند: پارکینگ خودرو، مناسب است.
با وجود این، پدیده ای که می تواند در گرانیت سفید به وقوع بپیوندد، زنگ زدگی است؛ در ترکیب شیمیایی این سنگ، عنصر آهن وجود دارد که به مرور زمان در اثر تماس با هوای آزاد، اکسید شده و ظاهری نامطلوب در سنگ ایجاد می کند.
دوام گرانیت سفید، ممکن است در برابر چرخه های سرما و گرما زیاد نباشد. تنوع کانی های موجود در سنگ را می توان عامل این امر دانست. کانی های مختلف موجود در گرانیت سفید، هر کدام دارای ضریب انبساط حرارتی خاص خود هستند.
هنگامی که این سنگ در معرض چرخه هایی دمایی قرار می گیرد، به دلیل انبساط و انقباض نا همگون کانی ها و تغییرات رخ داده در حجم آن ها، ریز ترک هایی در اطراف بلور کانی ها شکل می گیرد و یا ریز ترک های از پیش موجود، گسترش بیشتری می یابند؛ به مرور زمان، یکپارچگی سنگ کاهش پیدا کرده و مقاومت و دوام سنگ به ویژه در برابر یخ زدگی کمتر می شود.
به همین دلیل نیز، استفاده از این سنگ در نمای خارجی ساختمان در مناطق سردسیر و گرمسیر توصیه نمی شود زیرا در دراز مدت، تخریب سنگ محتمل است. پیداش ریز ترک های مذکور باعث می شود که تاثیر فرایند ذوب و انجماد آب در ریز ترک ها و تبلور نمک های مختلف در آن ها تسریع پیدا کند.
وجود کانی کوارتز باعث می شود تا مقاومت سایشی این سنگ نیز افزایش یاید. به همین دلیل در محل هایی که تحت سایش مستمر هستند مانند: راهروهای بیمارستان ها و پارکینگ ها از این سنگ به وفور استفاده می شود و عمر مفید قابل توجهی دارد. ایجاد پرداخت هایی همچون تیشه ای و سند بلاست باعث کاهش میزان لغزندگی در این سنگ می شود.
ترکیب شیمیایی سنگ گرانیت سفید در برابر مواد شیمیایی مختلف، مقاومت زیادی دارد. به همین علت شستشوی آن با سهولت بیشتری انجام می شود بدون آنکه آثار خاصی از لک روی سنگ باقی بماند.
کاربرد سنگ گرانیت سفید
- سنگفرش فضای داخلی ساختمان
- سنگفرش فضای خارجی ساختمان
- سنگفرش محوطه و پیاده رو ها
- دیواره ها و کف پارکینگ
- بدنه راه پله و سنگ پله
- کانترتاپ آشپزخانه
- سرویس بهداشتی
- جدول سنگی
- نمای بیرونی و اصلی
