آشنایی با سنگ گرانیت هلویی تایباد

گرانیت هلویی تایباد

ایران دارای ذخایر سرشاری از سنگ گرانیت است که در بخش های مختلف فلات ایران از جمله کوه های شرق متمرکز شده اند. گرانیت هلویی تایباد از جمله همین ذخایر محسوب می شود.

گرانیت هلویی تایباد با نام شهر تایباد شناخته شده است. اما به لحاظ نقشه های زمین شناسی در نقشه ی 1:100000 خواف واقع شده است. توده های گرانیتی در دو منطقه شمال شرق روستای پشته و شیزن رخنمون دارند (خواجه، 1397).

این گرانیت به دلیل داشتن رنگ صورتی تا گل بهی، یکی از زیباترین گرانیت های ایرانی به شمار می رود که می تواند با نمونه های مشابه خارجی رقابت کند.

ویژگی های کانی شناسی و بافتی گرانیت هلویی تایباد

سنگ گرانیت تایباد با بلورهای کانی ارتوکلاز شناخته می شود که باعث ایجاد رنگ صورتی در این سنگ شده است. به همین دلیل گرانیت تایباد با نام گرانیت هلویی تایباد نیز شناخته می شود. گرانیت هلویی تایباد دارای کانی های اصلی شامل کوارتز (25 درصد)، پلاژیوکلاز (10 تا 15 درصد)، ارتوکلاز (40 تا 45 درصد)، کانی های فرعی بیوتیت و هورنبلند (تا 9 درصد)، کانی های جزئی زیرکن، اسفن، آپاتیت و کانی ثانویه رسی می باشد. این سنگ فاقد دگرسانی بود و بافت آن گرانولار یعنی دانه ای است (خواجه، 1397).

 

ویژگی های فیزیکی و مکانیکی گرانیت هلویی تایباد

گرانیت هلویی تایباد دارای بافت درشت بلور است. وجود بافت درهم قفل شده و درصد بالای کانی ارتوکلاز باعث شده تا گرانیت هلویی تایباد نسبت به گرانیت های سفید، دوام کمتری داشته باشد.

سختی ارتوکلاز در جدول سختی Mohs، برابر 6 است. وفور این کانی به همراه کانی های کوارتز و پلاژیوکلاز در گرانیت هلویی تایباد باعث می شود که در مجموع سختی این سنگ نیز افزایش یابد. بطوری که این سنگ جزء سنگ های سخت بُر محسوب می شود و عملیات ساب و صیقل آن به نیرو و زمان بیشتری نیاز دارد.

درصد جذب آب این سنگ بسیار کم و در حد 0.2 درصد است؛ به همین دلیل استفاده از این سنگ در محیط هایی که مرطوب است، می تواند مناسب باشد زیرا لک پذیری بسیار کمی خواهد داشت.

گرانیت هلویی تایباد به دلیل تخلخل بسیار کم (در حدود 0.6 درصد) و بافت متراکم و در هم قفل شده، دارای وزن واحد حجم زیادی است (در حدود 26 نیوتن بر متر مکعب). در نتیجه استفاده از آن در نمای خارجی ساختمان و بخصوص در قسمت های مرتفع، مناسب نیست؛ به دلیل محدود بودن تخلخل و حفرات سطحیِ سنگ و هم چنین وزن نسبتاً زیاد آن، اتصال آن با ملات ضعیف بوده و احتمال جدا شدن سنگ از نمای ساختمان و سقوط آن زیاد است.

 

با توجه به ویژگی های بافتی و کانی شناسی گرانیت هلویی تایباد، مقاومت های فشاری و کششی آن زیاد است. مقاومت فشاری تک محوری این سنگ در حدود 165 مگاپاسکال می باشد. لذا استفاده از این سنگ در مکان هایی که تحت تنش های زیاد هستند، مناسب است. وجود کانی های کوارتز، اورتکلاز و پلاژیوکلاز باعث می شود تا مقاومت سایشی این سنگ نیز افزایش یاید. در نتیجه گرانیت هلویی تایباد برای استفاده در موقعیت های پر تردد نیز گزینه ی ایده آلی است.

دوام گرانیت هلویی تایباد و بطور کلی بیشتر گرانیت های مشابه آن، ممکن است در برابر چرخه های سرما و گرما کم باشد. تنوع کانی های موجود در سنگ را می توان عامل این امر دانست.

کانی های مختلف موجود در گرانیت هلویی تایباد، هر کدام دارای ضریب انبساط حرارتی خاص خود هستند. هنگامی که این سنگ در معرض چرخه هایی دمایی قرار می گیرد، به دلیل انبساط و انقباض نا همگون کانی ها و تغییرات رخ داده در حجم آن ها، ریز ترک هایی در اطراف بلور کانی ها شکل می گیرد و یا ریز ترک های از پیش موجود، گسترش بیشتری می یابند؛ به مرور زمان، یکپارچگی سنگ کاهش پیدا کرده و مقاومت و دوام سنگ کمتر می شود.

به همین دلیل نیز، استفاده از این سنگ در نمای خارجی ساختمان بخصوص در مناطق سردسیر توصیه نمی شود زیرا در دراز مدت، تخریب سنگ محتمل است. پیدایش ریز ترک های مذکور هم چنین باعث می شوفد که تاثیر فرایند ذوب و انجماد آب در ریز ترک ها و تبلور نمک های مختلف در آن ها تسریع شود و سنگ بیش از پیش مستعد تخریب گردد.

نکته ی مهم دیگر در مورد گرانیت هلویی تایباد، ضعف کانی ارتوکلاز در برابر فرسایش است. این کانی در مواجهه با عوامل فرسایش شیمیایی، به کانی های رسی تبدیل می شود. این موضوع باعث می گردد تا سطح دانه های صورتی این کانی در سنگ پس از مدتی، کمی مات شود. علاوه بر این، در اثر این هوازدگی، دوام سنگ نیز در برابر عوامل مخرب محیطی همچون یخزدگی نسبتاً کاهش پیدا می کند.

کاربرد سنگ گرانیت هلویی تایباد

• سنگفرش فضای داخلی ساختمان
• سنگفرش فضای خارجی ساختمان
• سنگفرش محوطه و پیاده رو ها
• دیواره ها و کف پارکینگ
• بدنه راه پله و سنگ پله
• جدول سنگی