مرمت چیست؟
مرمت ساختمان ها از جمله مهم ترین فعالیت های حوزه معماری به حساب می آید. انجام تحقیقات و پژوهش های مختلف در ارتباط با بافت ساختمان ها و همینطور بافت تاریخی، پایه های اصلی مرمت ساختمان به شمار می روند. به عبارت دیگر، عملکرد و ساختار یک ساختمان قبل از عملیات مرمت باید به طور جامع مورد بررسی قرار گرفته و سپس طرح های مرمت برای آن ارائه گردند.
مرمت علاوه بر کاربرد در حوزه بناهای تاریخی، در ترمیم و بازسازی ساختمان های شهری نیز کاربرد دارد. از آن جایی که هزینه نوسازی ساختمان و بخش های مختلف آن بسیار بیشتر از مرمت می باشد به همین دلیل تقاضا برای مرمت ساختمان نسبتاً زیاد است. اهداف مختلفی در ارتباط با مرمت ساختمان ها ممکن است مد نظر باشند که از آن جمله می توان به افزایش استحکام و مقاومت سازه و یا افزایش زیبایی و تغییر دکوراسیون آن اشاره نمود.
تعاریف مرتبط با مرمت
مرمت: شامل عملیاتی می باشد که هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی انجام می گیرد. هدف از اجرای مرمت، حفظ ارزش های تاریخی، فرهنگی و زیبایی شناختی یک بنا می باشد. مراحل مختلفی در طی مرمت باید مورد توجه باشد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حفاظت و نگهداری
- تثبیت و استحکام بخشی تا بازگردانی وضعیت موجود به وضعیت اصیل و پایدار
حفاظت: شامل تمام اقداماتی می شود که در جهت مراقبت از یک بنای مشخص انجام می شود.
عواملی که در مرمت یک سازه مورد توجه قرار می گیرند عبارت هستند از:
۱- مطالعات و بررسی های زیبایی شناختی و هنری
۲- بررسی اوضاع اقتصادی در ارتباط با بنای مورد نظر
۳- مطالعه وضعیت ساختاری بنا
۴- بررسی های جامعه شناختی و مردم شناختی
۵- مطالعات تاریخی در ارتباط با قسمت های مختلف بنا
به طور کلی روش های مرمت و بازسازی سازه ها را می توان در موارد زیر خلاصه نمود:
مرمت حفاظتی
در این نوع از مرمت، سازه همانگونه که هست و با وضعیت موجود، مورد حفاظت و مراقبت قرار می گیرد. به عبارت دیگر، مداخلات مرمتی در این سازه ها بسیار کم صورت می گیرد.
پاکسازی سبکی
در این نوع از مرمت، بنا به حالت اولیه خود بازگردانده می شود. این نوع از مرمت در بنا هایی انجام می شود که چندین بار مرمت شده اند و شامل حذف و برداشتن قسمت های اضافه شده به سازه است.
مرمت تاریخی
در این نوع از مرمت، به مسائل روز و پویایی ساختمان توجه کمتری شده و موجودیت تاریخی بنا بیشتر مورد توجه است. مشابه مرمت حفاظتی این روش نیز روش مطلوبی به شمار نمی رود. در این نوع از مرمت توجه به تاریخ نگاری، اهمیت تاریخی بنا و مسائل فرهنگی، اجتماعی و ملی مطرح است
مرمت تکمیلی
این نوع از مرمت جزء ظریف ترین و دشوارترین انواع مرمت بنا به شمار می رود زیرا در این فرآیند سعی بر آن است تا قسمت های از دست رفته و تخریب شده بنا دوباره ساخته و تکمیل شوند. به همین دلیل کوچک ترین اشتباه در بازسازی می تواند به هویت و اصالت بنا آسیب وارد کند.
مرمت استحکامی
در این نوع از مرمت، تقویت و استحکام تمام یا بخشی از بنا مورد توجه است به طوری که پس از آن اقدامات مرمتی و بازسازی دیگر در بخش های مختلف ساختمان انجام می گیرند. هدف از این نوع مرمت، استحکام ساختمان در برابر نیروهای مختلف خارجی (مانند باد، باران و زده) و همینطور نیروهای داخلی می باشد.
مرمت جامع و کامل
این نوع از مرمت گستردگی بسیار زیادی داشته و نیاز به مطالعات علمی و فنی زیادی دارد. در فرآیند مرمت جامع، ممکن است روش های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند.
مرمت نمای سنگی ساختمان ها
یکی از مهم ترین فرآیندهای مرمت که در تمام انواع ساختمان ها از جمله ساختمان های مسکونی ممکن است انجام شود، مرمت سنگ های ساختمانی به کار رفته در نما می باشد. هرچند مرمت سنگ ها در بخش های مختلف داخل ساختمان نیز مورد توجه و گاهی نیز ضروری است. سنگ های ساختمانی مختلف که در نما استفاده می شوند دارای خصوصیات متنوعی هستند.
آسیب های وارد آمده به سنگ های نما که در نهایت منجر به عملیات مرمت می گردد ممکن است ناشی از عوامل زیر باشند:
- انتخاب سنگ نامناسب با توجه به خصوصیات فنی سنگ در کاربری نما و اقلیم جغرافیایی
- فرآیندهای غیر اصولی نصب سنگ ساختمانی در نما
- پدیده های غیر مترقبه همچون زمین لرزه
در فرایند مرمت سنگ های ساختمانی ممکن است روش های مختلفی انجام گیرند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از پیچ و رول پلاک برای تثبیت سنگ در نما. گرچه این روش به طور رایج انجام می گیرد اما به دلیل احتمال ایجاد ترک در سنگ ها، روش توصیه شده ای نیست.
- تعویض کامل سنگ های شکسته شده در نما.
- استفاده از ملات سیمانی و یا چسب برای تقویت و تثبیت سنگ ها.
