زندگینامه کامران دیبا
کامران دیبا (طباطبایی) در ۱۴ اسفند ۱۳۱۵ در تهران چشم به جهان گشود. وی از نوادگان خاندان طباطبایی تبریز، می‌باشد. پدرش (اسفندیار دیبا) دندانپزشک بود و مادرش به معماری و طراحی داخلی بسیار علاقه داشت.
کامران دیبا در سال ۱۹۵۶ میلادی (۱۳۳۵ شمسی) تحصیلات خود را در دانشگاه هاروارد شهر واشنگتن آغاز نمود و در سال ۱۹۶۴ میلادی (۱۳۴۳ شمسی) در رشته معماری فارغ‌التحصیل شد. وی پس از آن به مدت یک سال تحصیلات تکمیلی خود را در رشته جامعه‌شناسی ادامه داد.
در تابستان ۱۳۵۷ همزمان با اوج‌گیری اعتراضات انقلابی و توقف پروژه‌های عمرانی در ایران، کامران دیبا تصمیم گرفت که برای مدتی از ایران خارج شود. اما این مسافرت کوتاه مدت به ترک همیشگی ایران و زندگی در اسپانیا و فرانسه انجامید. وی تاکنون به ایران بازنگشته است. پروژه‌های خارج از ایران وی شامل طرح‌های خانه‌سازی در ایالت ویرجینیا و طرح توسعه هتل‌ها در اسپانیا ست.
وی در سال ۱۳۵۶ به عنوان منتقد با «دانشگاه کرنل» همکاری کرد. دیبا به عنوان مشاور و برنامه‌ریز شهری در وزارت مسکن و توسعه شهری ایران خدمت کرد. هم چنین دفتر وی طرح جامعی برای برخی شهرها ارائه داد که از جمله آنها خرمشهر بندری مهم در خلیج فارس است. دیبا به عنوان یک نقاش چندین نمایشگاه انفرادی در ایران بر پا کرد. وی هم چنین گردآورنده و واسطه فروش آثار نقاشی معاصر غرب بود.
سبک معماری کامران دیبا
کامران دیبا میگوید:
دلم نمی خواست برای طبقات بالا ویلا طراحی کنم . در آن هنگام اعتقاد داشتم که معماری، به خصوص در ایران، عملاً فقط در خدمت طبقه بورژوا و دولت مندان جامعه است و از طریق شهرسازی بهتر می توان در جهت برآورد نیاز های جامعه گام برداشت. به همین دلیل بود که پس از اتمام تحصیل در رشته معماری ، فوق لیسانس جامعه شناسی گرفتم و در طراحی شهرک کلمبیا (بین واشنگتن و بالتیمور) مشارکت کردم.
او با الگو برداری از معماری غرب برای جامعه ایرانی مخالف بود و می کوشید پیوندی میان مدرنیسم و سنتهای ایرانی برقرار کند. به اعتقاد او معماری و شهرسازی نیویورک و هنگ کنگ نمی توانستند و نمی توانند الگوی معماری و شهرسازی ایرانی قرار بگیرند، چرا که وسعت سرزمین ، مناسبات اجتماعی و رابطه ایرانی با خاک و آسمان چنین الگو برداری هایی را بر نمی تابد.
نظریه کامران دیبا:
1.علاقه ی او به وجوه اجتماعی معماری یا به تعبیر خود او ( معماری انسانی)
2.علاقه و احترام به سنت های بومی و الگو های ساختاری و همچنین نیازهای جامعه شهری مدرن برای رسیدن به آسایش
3.عدم تصرف محیط برای ایجاد مکان
4.در آمیختگی کارهای او با محیط اطراف خود که باعث شده است که کارهایش در عین بدیع بودن غریب و بیگانه نباشد
5.بهره گیری از الگوهای معماری ایران به شیوه های اصیل و منحصر به فرد در کارهایش.
علاقه ی بسیار او به طراحی شهری ، شهرسازی و باغسازی بسیار چشمگیر است. در واقع ، او تمایلی به طراحی بناهای خصوصی نداشت ( تنها کار خصوصی او طراحی منزل شخصی دوستش بود) و تمامی توجهش به طراحی ساختمانهای عمومی و فرهنگی عام المنفعه و مسکن انبوه معطوف بود که در اغلب آنها نقش ایده ساز و برنامه ریز را هم بازی می کرد
بازگشت به ایران
در سال ۱۳۴۵ به تهران بازگشت اما برخلاف تصور اولیه، محیط فرهنگی ایران را برای تفکرات و ایده‌های نوگرای خود مناسب نمی‌بیند:
«وقتی رسیدم تهران با یک محیط بسته روبه رو شدم، یک جامعه سنتی جاافتاده و بلکه از بعضی جهات عقب افتاده».
او یک سال بعد، رئیس و طراح ارشد شرکت مهندسین مشاور «DAZ» شد.
«DAZ» در ایران پروژه‌های بزرگ و گوناگونی به انجام رسانید و به سرعت توسعه یافت به طوری که در سال ۱۹۷۷، یكصد و پنجاه پرسنل داشت. دیبا در ایران صرفاً در بخش دولتی فعالیت می‌کرد. وی به سنتهای بومی و هم چنین نیازهای جامعه شهری مدرن و اثر متقابل انسان علاقه‌مند بود.
جوایز
- جایزه معماری آقاخان، برای پروژه شهر جدید شوشتر
- طرح برگزیده در مجموعه آثار معماری و شهرسازی جهان در نمایشگاه آثار معماری و شهرسازی قرن بیستم در جشن سال ۲۰۰۰ در لس‌آنجلس، برای پروژه شهر جدید شوشتر
آثارکامران دیبا در ایران
- موزه هنرهای معاصر تهران، ۱۳۵۶
- فرهنگسرای نیاوران، ۱۳۵۶
- فرهنگسرای دانشجو (شفق)، ۱۳۴۸
- پارک شفق، ۱۳۴۸
- دفتر مخصوص شهبانو فرح پهلوی (پژوهشگاه دانش‌های بنیادی)، ۱۳۵۴
- منزل مسکونی پرویز تناولی
- نمازخانه در محوطه موزه فرش ایران
- دانشگاه جندی‌شاپور (دانشگاه شهید چمران اهواز)
- شهر جدید شوشتر
- استراحتگاه ساحلى كاركنان شركت نفت محمود آباد، ۱۳۵۱
- طرح مركز اِی.تی.آی، ۱۳۸۳
آثار معمار در خارج از كشور
- خانه ای در منطقه Monticello of Tyson، ايالت ویرجینیا، كشور آمریكا، ۱۹۸۲ – ۱۹۸۵
- ویلای اسپارتینا (Villa Espartina)، مالاگا، كشور اسپانیا، ۱۹۹۴ – ۱۹۹۹
- ویلای سیمون (Simon’s Villa)، حومه ماربلا، كشور اسپانیا، ۱۹۹۹ – ۲۰۰۲
- ویلای ساحل خورشید (Costa Del Sol)، كشور اسپانیا، ۲۰۰۳ – ۲۰۰۶
یک نمونه از اثار کامران دیبا فرهنگسرای نیاوران می باشد. فرهنگسرای نیاوران مجموعه ای فرهنگی است در شمال شرقی تهران، این مجموعه در سال 1350 توسط کامران دیبا طراحی شد. زیر بنای فرهنگسرای نیاوران 110 هزار متر مربع است که در بخش هایی از یک باغ خصوصی که بدون استفاده مانده بود، ساخته گردید.
مجموعه نیاوران در باغی قدیمی که قناتی هم دارد شکل گرفته، و شامل دو ساختمان مستقل، یعنی ساختمان دفتر مخصوص در شمال بستر طرح، و فرهنگسرای نیاوران در جنوب آن است. در تصویری کلی بنای فرهنگسرای مجموعه نیاوران حجمی نعلی شکل دارد و از احجامی که بر گرد حیاط مربع شکلی حلقه زده اند تشکیل شده است. ضخامت حجم ساختمان در همه جا یکسان نیست.
دسترسی به بخش های مختلف فرهنگسرا مجموعه نیاوران از طریق حیاط میانی تأمین شده است. در این میانه، فضاهای نمایشخانه، نگارخانه و سالن غذا خوری دارای دسترسی مستقیم اند و در نتیجه اعضای اصلی فرهنگسرا تلقی می گردند، بعضی دیگر یعنی اداری و کتابخانه دسترسی ای غیر مستقیم دارند و به این سبب اعضای فرعی به حساب می آیند.
