بند “داوری” در قراردادهای خارجی
شاید در نگاه اول چنین بنظر برسد که کارکرد بند داوری، اغلب در قراردادهای قدیمی چندین دهه پیش بوده است. این اصطلاح را بیشتر در اخبار مربوط به اختلافات اتحادیه های کارگری و قرار داردهای کلان آن روزها شنیده ایم.
اما بهتر است بدانیم که امروزه نیز استفاده از بند داوری در قراردادهای کسب و کار، بیشتر و بیشتر متداول است. در اهمیت وجود داوری همین بس که این بند را همواره در همه قراردادهای بین المللی، قراردادهای مربوط به کارت های اعتباری، قراردادهای خرده فروشی و … می بینیم.
در مقاله زیر، به تشریح مدل ساده داوری، یعنی جایی که فقط یک داور از جانب طرفین معرفی می شود می پردازیم، تا بتوانیم با تشریح همین مدل ساده، کارآیی داوری را توضیح دهیم. درغیر اینصورت، قرادادهای فراوانی هستند که پروسه تعیین داور، پیچیده تر از مدل زیر بوده و هر یک از طرفین داور خود را معرفی کرده و سپس داورها، داوری مشترک را معرفی می کنند و… که ما از ورود به آن مباحث خودداری می کنیم.
در پاره ای از مواقع، گاه وجود این بند در قرارداد الزامی می شود و یکی از طرفین بر روی وجود آن در قرارداد اصرار می ورزد. لذا بسیار ضروری است که بدانیم “داوری” چه معنای حقوقی و عرفی داشته و مکانیسم داوری در زمان بروز اختلاف بین طرفین قرارداد چیست.
هدف داوری چیست؟
داوری عبارت از ارایه اختلاف نظر تجاری میان طرفین یک قرارداد، در برابر یک یا چند شخص ثالث بی طرف برای حل و فصل آن اختلاف است. شخص ثالث همان داور است که اسناد، شواهد و دلایل ارائه شده توسط هر طرف را می شنود و تصمیم می گیرد. گاهی اوقات ، بسته به تصریح قرارداد، رای داور می تواند برای طرفین الزام آور باشد.
داوری راهی جایگزین است که طرفین، برای حل اختلافات خود به جای روندهای قضایی طولانی و بدون صرف هزینه چندان زیاد، بجای ارجاع اختلاف به دادگاه، مورد استفاده قرار می دهند. دعوی قضایی فرآیند حل اختلاف از طریق دادگاه است که پروسه آن برای هر دو طرف طولانی است. چه بسا که اغلب احکام دارای امکان فرجام خواهی بوده که روند را کندتر و زمان بر می کند. پس تا اینجا، از مزیت های داوری نسبت به روند قضایی، کوتاه تر بودن پروسه و نیز هزینه بسیار کمتر آن می توان نام برد.
گاهی از اوقات، داوری با میانجیگری اشتباه گرفته می شود. میانجیگری یا همان حل اختلاف بصورت کدخدایی و ریش سفیدی، فرایندی غیر رسمی است.
همانطور که گفته شد، میانجی شخص ثالثی است که بصورت غیررسمی وارد مورد اختلاف می شود تا بلکه بتواند به حل و فصل مناقشات کمکی کند. باید دانست که رای و نظر میانجی، برای طرفین الزام آور نبوده و می تواند مورد قبول هر یک از طرفین قرار نگیرد. حال آنکه نظر داور (طبق مفاد قرارداد) ، میتواند برای طرفین الزام باشد.
بند داوری در قرارداد :
چنانچه بند داوری در قرارداد پیش بینی شده باشد، طرفین مطابق آن بند، اقدام به استفاده از داور خواهند کرد. گاهی از اوقات ممکن است بند داوری از قبل در قرارداد گنجانده نشده باشد و طرفین، پس از بروز اختلاف، مایل به بکارگیری داور برای حل و فصل اختلاف خود باشند. در این صورت طرفین می توانند با امضای یک متمم به قرارداد، بند داوری را به قرارداد اضافه نمایند. قرارداد داوری معمول در یک قرارداد تجاری ممکن است اینگونه باشد (متن اقتباسی از انجمن داوری آمریکا):
Any controversy or claim arising out of or relating to this contract, or the breach thereof, shall be settled by arbitration administered by the American Arbitration Association under its Commercial Arbitration Rules, and judgment on the award rendered by the arbitrator(s) may be entered in any court having jurisdiction thereof.
ترجمه اجمالی این بند اینگونه است که ” هر مناقشه و یا ادعایی که ناشی از اجرا، نقض یا ترک این قرارداد بوده، یا مربوط به آن باشد، باید توسط انجمن داوری آمریکا تحت قوانین بازرگانی تجاری حل و فصل شود. قضاوت در مورد حقانیت امتیازات اعطا شده در رای داور(ها) در دردادگاه های ذی صلاح قابل بررسی خواهد بود.”
بطور خلاصه و همانطور که پیشتر گفته شد، داوری فرآیند حل و فصل یک مناقشه تجاری توسط شخص ثالث بی طرف است. این شخص ثالث، شواهد و دلایل ارائه شده توسط هر دو طرف را ملاحظه کرده و تصمیم می گیرد. گاهی اوقات این تصمیم برای طرفین الزام آور است.
انتخاب داور :
داوران، افرادی آموزش دیده و حرفه ای در زمینه های خاص هستند. مثلاً می توان از داورانی با تخصص در زمینه های اشتغال، کار و کارگری، ساخت و ساز، بازرگانی، امور بانکی، حمل و نقل (دریایی، زمینی، هوایی) و اختلافات بین المللی و غیره نام برد. دادگستری ها، می توانند منبع مناسبی برای دریافت فهرست داوران دارای صلاحیت و خوشنام باشند. برخی از انجمن های داوری (منجمله انجمن داوری انگلستان یا امریکا) نیز می توانند در انتخاب داور مناسب برای قراردادهای حوزه خود مرجع قرار گیرند.
روند داوری چگونه است؟
در مدل ساده ای که ما انتخاب کرده ایم، شروع روند داوری به این شکل است که ابتدا طرفی که ادعایی در خصوص قرارداد دارد، اقدام به تسلیم کتبی ادعای خود به داور می کند. داور پس از دریافت ادعا، طرف مقابل را نسبت به ادعا مطلع کرده و مدت زمان مشخصی را برای پاسخ تعیین می کند.
چنانچه مرجع داوری، انجمن داوری خاصی باشد، آنان با طرفین قرارداد مذاکره کرده و داور مناسب و متخصص را تعیین میکنند. چنانچه انتخاب داور طبق قرارداد بعهده خود طرفین باشد، این امر توسط خود آنان انجام میشود.
– دادرسی مقدماتی: داور جلسه مقدماتی را با طرفین قرارداد برگزار می کند تا مسائل مربوط به پرونده، معرفی شاهدان احتمالی، اسناد مرتبط و سایر اطلاعات دیگر را مورد بحث قرار دهد. بدینوسیله طرفها برای تبادل اسناد و اطلاعات آماده می شوند.
بعد از این مرحله، نوبت به دادرسی می رسد. در دادرسی، هر دو طرف شواهد خود را به داور ارائه می کنند. به جز موارد بسیار پیچیده، معمولاً این حضور نهایی طرفین در برابر داور خواهد بود. البته ممکن است که هر یک از طرفین، پس از این مرحله به اسناد، مدارک و یا ادله ی جدیدی دست پیدا کند که در این صورت، جلسه دیگری برای دریافت مدارک جدید برگزار خواهد شد. لیکن در نهایت، داور پرونده اقدام به تصمیم گیری کرده و نظر داوری یا همان رای خود را اعلام می دارد.
آیا در روند داوری نیاز به وکیل داریم؟
عدم اجازه حضور یا مداخله وکلا در پروسه داوری امری متداول است. هرچند هر شخص حقیقی یا حقوقی حق داشتن وکیل را دارد، لیکن در صورت وجود وکیل، وی باید مشاوره های خود را خارج از روند داوری به موکل خود داده و در روند داوری دخالت یا مشارکتی نمی تواند داشته باشد. همانطور که پیش تر گفته شد، یکی از مزایای استفاده از داوری و اجتناب از رفتن به دادگاه، صرفه جویی در هزینه ها، منجمله هزینه استخدام وکیل است.
هزینه های داوری چیست؟
هزینه های داوری بسته به نوع و میزان پیچیدگی و جزئیات پرونده می تواند متغیر باشد. چرا که با پیچیده تر شدن مورد ادعا، نیاز به سطح بالاتری از تخصص وجود خواهد داشت که این امر هزینه های مربوط به داور را افزایش می دهد. معمولاً هزینه داوری شامل موارد زیر است:
هزینه ثبت درخواست داوری (معمولاً در دفاتر دادگاه های محلی)
هزینه های اداری برای پرونده ها و غیره
هزینه داور با نرخ ساعتی یا روزانه
ادامه خواهد داشت …
Arbitration Clause
منبع : Business and Law site
