گلسنگ یا ماداستون

ماداستون Mudstone یا گلسنگ

ماداستون یا گلسنگ از انواع سنگ های رسوبی آواری به شمار می رود که از دانه هایی در اندازه ی رس و سیلت تشکیل شده است. واژه ی شیل عموماً برای گلسنگ هایی استفاده می شود که سخت و متورق باشند. همچنین، مارل به انواع گلسنگ های غنی از کربنات ها گفته می شود که سنگ نسبتاً ضعیفی نیز محسوب می شود. لازم به ذکر است که در منابع علمی ترجمه شده به زبان فارسی، واژه ی مارل بصورت مارن ترجمه و مصطلح شده است.

اندازه ذرات

ماداستون از ذراتی با اندازه ی کمتر از ۰.۰۶ میلی متر تشکیل می شود بطوری که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیستند.

سختی

ماداستون عموماً سنگی نرم است گرچه ممکن است سخت و شکننده نیز باشد.

رنگ

ماداستون می تواند دارای دامنه ای از رنگ های سیاه، سفید، خاکستری، قهوه ای، قرمز، سبز، آبی و غیره باشد. وجود ترکیبات و عناصر شیمیایی مختلف در این سنگ باعث ایجاد رنگ های متنوع خواهد شد.

 

دانه ها و قطعات

این سنگ معمولاً ترکیبی از کانی های رسی همراه با کانی هایی چون کانی کوارتز، کانی فلدسپار (اورتوکلاز و پلاژیکلار)، کانی میکا (بیوتیت. کلریت، مسکوویت) می باشد. ماداستون هم چنین می تواند شامل اکسیدهای آهن باشد که باعث ایجاد رنگ های قرمز یا زرد در سنگ می شود. رنگ سیاه ماداستون به دلیل حضور مواد کربن دار و/یا کانی پیریت است.

ویژگی های دیگر

این سنگ هنگام لمس کردن سطحی صاف دارد.

سنگ های رسوبی آواری بر اساس اندازه ی دانه های رسوبی، طبقه بندی می شوند. سنگ شیل، ماداستون و کِلِی استون Claystone (سنگ رسی) انواعی از سنگ های رسوبی هستند که دارای شباهت زیادی با یکدیگر می باشند.

ماداستون خود به گروه  های زیر طبقه بندی می شود:

سیلت  استون:  بیش از ۵۰ درصد از این سنگ از ذراتی با اندازه ی سیلت تشکیل شده است.

سنگ رسی: بیش از ۵۰ درصد از این سنگ از ذراتی با اندازه ی رس تشکیل شده است.

گلسنگ: گل سخت شده بوده و شامل ترکیبی ذرات با اندازه های رس و سیلت است.

 

تفاوت بین ماداستون و شیل در این است که ماداستون به صورت قطعه قطعه خرد می شود اما شیل ورقه ورقه می شود که این ورقه ها دارای سطوح تقریباً موازی هستند.

سیلت استون

همانطور که از نام آن مشخص است، سیلت استون عمدتاً (بیش از دو سوم) از ذراتی با اندازه ی سیلت تشکیل شده است. سیلت ها ذراتی با اندازه ی بین ۲ تا ۶۲ میکرومتر هستند.

کلی استون یا سنگ رسی

کلی استون یک ماداستون فشرده شده و غیر متورق است. این سنگ دارای بیش از ۵۰ درصد رس در ساختار خود است. رس ها ذراتی با اندازه ی کمتر از ۱.۲۵ میلی متر هستند.

شِیل

شیل یک سنگ ریز دانه رسوبی و آواری است که از ترکیب کانی های رسی، قطعات سیلت و یا سایر کانی ها به خصوص کوارتز و کلسیت تشکیل می شود. ویژگی مهم سنگ شیل، تورق پذیری آن بصورت لایه های نازل و تقریباً موازی است. ضخامت این لایه ها کمتر از یک سانتی متر است. شیل، از فراوان ترین سنگ های رسوبی است.

 

آرژیلیت

این سنگ، از انواع سنگ های دگرگونی به شمار می رود که دگرگونی ضعیفی را متحمل شده است. آرژیلیت از ترکیب گل و لای تشکیل می شود. این سنگ می تواند مقادیر متغیری سیلت در ساختار خود داشته باشد. در صورت پدیدار شدن لایه های تورق پذیر، آرژیلیت به شیل تبدیل می شود.

آرژیلیتی که فشردگی و سنگ شدگی ضعیفی را طی کرده باشد، ماد استون نامیده می شود. این سنگ اگرچه ترکیب متغیری دارد اما دارای مقادیر زیادی از عناصر آلومینیوم ، سیلیسیم و همچنین عناصر قلیایی و قلیایی خاکی است. از دگرگونی سنگ آرژیلیت نیز سنگ های اسلیت، فیلیت و شیست ایجاد می شوند.