دورنمای صنعت سنگ ایران
تحلیل روندبازارهای اقتصادی بدون درنظرگرفتن مقدورات داخلی و محذورات بیرونی امکان پذیرنمی باشد.
بازدهی نسبتاً طولانی مدت برخی صنایع از نظر ارزش افزوده اقتصادی اگر چه حسن بزرگی محسوب می شود لیکن این حسن در خود چالش بزرگی بنام غفلت از تحولات کاری و بی توجهی به پیشرفت رقبای جایگزین را می تواند سبب ساز گردد.
برای هرتحقیق و تحلیلی در مورد موضوعی خاص نیازمند اطلاعات و داده هایی در مورد آن موضوع می باشیم. برای تحلیل وضعیت آینده صنعت سنگ نیز نیازمند داده هایی هستیم که نگارنده و در نهایت مخاطب را در رسیدن به نتیجه منطقی تر و عقلانی تر کمک نماید.
در کنار داده ها نیازمند پاسخ به سوال اصلی و سوالات فرعی هستیم که راه گشای تحلیل متقن تری شوند.
از داده هایی که در مورد صنعت سنگ می توان به آن اشاره کرد. قدمت و سابقه دیرینه این صنعت در ایران، رقبای نسبتاً قابل دسترس و کم قیمت تر، خرید و فروش بر پایه چک های مدت دار و بالا بودن کمی کارخانجات تولیدی می باشد.
سوال اصلی که می توان مطرح کرد این است که آیا صنعت سنگ ایران در حال ارتقا هست یا اینکه روز بروز ضعیف تر میشود؟
و در کنار سوال اصلی می توان سوالات فرعی چون آیا صنعت سنگ ، صنعتی کم سرمایه است؟
آیا صنعت سنگ ایران از نظر اقتصادی پربازده است یا کم بازده؟
آیا گرانی سنگ در رکود پرشدت صنعت سنگ ایران تاثیر گذار بوده است؟
نگارنده با توجه به سوال اصلی این مقاله فرض خویش را براین نهاده است که صنعت سنگ رو به زوال نیست بلکه بمرور زمان به کاری پرسرمایه و نسبتاً کم بازده از نظر سود اقتصادی تبدیل خواهد شد.
برای درک وضعیت فعلی صنعت سنگ ایران شاید نیازمند بازگشت به بیست سال قبل نباشیم بلکه کافیست نگاهی به تعداد سنگبری های ایران ازپیش از سال 84 و پس از آن تا امروز بیاندازیم . آمارها نشان می دهد که سنگبری های فعال کشور تا سال 84 حدود 3200 عدد بوده است در حالیکه در پایان سال 92 ، رقم شش هزار سنگبری در کل کشور مورد تایید اکثریت کارشناسان این صنعت می باشد.
در پیش از سال 84 تعداد نسبتاً منطقی سنگبری ها در کشور و مواد خام نسبتاً ارزان راه گشای فعالان این صنعت پرتلاش کشور از نظر نسبت سرمایه و ارزش افزوده اقتصادی بود. از سال 84 تا 92 ، ایران بالاترین در آمدهای نفتی تاریخ معاصر خویش را تجربه کرد.
از آنجاییکه مهم ترین صنعت کشور در ایجاد اشتغال ، صنعت ساختمان می باشد، بخش عمده ای از درآمدهای نفتی بسمت این بخش از اقتصاد کشور سرازیر شد.
گردش مالی خوب، بهره وری از سرمایه نسبتاً متوسط و نگاه خوش بینانه به ادامه روند رونق ساختمان ، سبب ساز فزونی تعداد کارخانجات سنگبری در ایران گردید.
با افزایش حدود دو برابری کارخانجات تولیدی سنگ طی حدود ده سال توازن میان عرضه و تقاضا تغییر جدی کرد.
اگر روزگاری یک دستگاه قله بر به زحمت به دلیل روند سفارش و سپس تولید صد متر مربع سنگ در شبانه روز برش می داد ، با تحولات تکنولوژیک و جایگزینی دستگاه های اره های مدرن به جای برش سنتی ، میزان تولید افزایش قابل ملاحظه ای یافت.
افزایش تولید سبب افزایش تقاضای موادخام معدنی گردید و به تبع آن قیمت موادخام به طرز چشمگیری در سال های 90 تا 91 ، افزایش یافت.
مدیریت ناکارامد داخلی و فشار تحریم های اقتصادی از بیرون ، روند اقتصاد ایران را دگرگون ساخت.
با تحریم های ظالمانه سیاسی و اقتصادی مهم ترین منابع درآمدی کشور، کاهش چشمگیری یافت و به تبع افزایش بی رویه تورم در سال نود و یک عرصه سیاست و اقتصاد کشور را کشتی بانی دیگر طلبید.
کنترل حجم نقدیندگی ،کاهش پرقدرت درآمدهای نفتی کشور، در پیش گیری سیاست های انقباضی پولی و افزایش سود سپرده های بانکی با هدف جمع آوری نقدینگی سرگردان و کاهش تورم ،روند کوتاه مدت اقتصادایران رامتفاوت ساخت.
با کاهش قدرت خرید مردم و ثبات نسبی قیمت ملک طی سال های نود و دو تا نیمه اول نود و شش بخش عمده ای از واسطه ها از صنعت ساختمان کنار رفتند و گام به گام سرمایه گذاری در ساختمان راه را بیشتر برای مصرف کنندگان خانه فراهم نمود.
وجود حدود دو و نیم میلیون خانه خالی در کشور موید اینست که میزان عرضه همچنان از تقاضا پیشی دارد.
مطالعه در مورد سیکل های رکود و رونق مسکن ، عددی حدود دو ونیم سال را نشان میدهد. این درحالیست که رکود فعلی به چهارسال رسیده است که میتوان این عدد راحداقل طی شصت سال اخیر بی سابقه دانست.
در شرایطی که ساختمان هنوز در رکود عمیق بسر می برد کارخانجات سنگبری همچنان تولید انبوه خویش از سال نود و دو تا اوایل نود و پنج را ادامه دادند.
اگر یکی ازمفروضات اصلی تحقیق در مورد صنعت سنگ ایران را تمرکز ویژه به بازارهای داخلی بدانیم ، برتری عرضه بر تقاضا تاحدودی بازارهای هدف درداخل را اشباع ساخت.در دوران رکود و پسابرجام نیز به دلیل ضعف در مدیریت و بازاریابی و محدودیت های بانکی همچنان پابرجا مانده تلاش جدی برای صادرات سنگ فراوری شده صورت نگرفت.
نگارنده در پاسخ به سوال اصلی تحلیل، باتوجه به قدمت و وابستگی اقتصاد ایران به صنعت ساختمان و سود آوری نسبی این صنعت از یکسو و وابستگی مستقیم صنعت سنگ به صنعت ساختمان، صنعت سنگ را در مجموع رو به زوال نمی بیند
لیکن با توجه به عوامل مهمی چون قدرت گرفتن رقبای سنگ از جمله سرامیک و تحول در طراحی های نما و داخل ساختمان از یکسو و اهمیت یافتن هرچه بیشتر کیفیت برای مشتری و سرمایه بر شدن هرچه بیشتر تولید و فراوری سنگ بدلیل افزایش قیمت موادخام با کیفیت ، براین نظرست که با فرض وضعیت موجود اقتصاد کشور ، بخش نسبتاً زیادی از کارخانجات تولید سنگ از عرصه تولید کنار خواهند رفت و کارخانجات سنگبری ایران نسبت به گذشته ضعیف تر خواهند شد.
نویسنده: اکبر مختاری مدرس دانشگاه پیام نور و مدیر سنگبری فراسنگ شمس
