ماربل یونانی
از مجسمه های سیکلادیک(Cycladic) ماقبل تاریخ گرفته تا معابد ماربلی خدایان(Parthenon Marbles) و فراتر از آن،ماربل بارها و بارها در هنر و معماری یونان و برای احترام به خدایان، تجلیل از زیبایی و تحت تاثیر قرار دادن مردم استفاده شده است.
جان لئونارد(John Leonard )| 14 فوریه 2020
الهه های جزیره
هیچ شکی در این مورد نیست، یونان ماربلی است. از زمان های بسیار قدیم، ماربل ماده ای موجود در سرتا سر سرزمین یونان بوده است. سنگی روشن و درخشان که اولین بار در مجسمه سازی ماقبل تاریخ در اواخر دوران نوسنگی (5300-4500 قبل از میلاد) مورد استفاده قرار گرفت، اما به وضوح در هزاره سوم قبل از میلاد در اوایل عصر برنز دریای اژه بکار گرفته می شد.
شاخص ترین محصول فرهنگ سیکلادیک (Cycladic) ماقبل تاریخ، به ویژه در اوج خود در اوایل دوره سیکلادیک دوم (2800-2300 قبل از میلاد)، مجسمه های ماربل سفید زنانی بود، که احتمالاً الهه های باروری بودند. این تندیس ها ایستاده اند و دست هایشان جمع بوده و سرها را کمی به عقب خم کرده اند.
زیبایی ساده، طبیعی و کیفیت تقریباً شفاف ماربل مورد استفاده برای مجسمه های سیکلادیک مدت هاست که بازدیدکنندگان را مجذوب خود کرده است، اما همانطور که اکنون می دانیم، هم برای این دوره و هم در دوره های بعد، سنگ سفید اساساً مانند: یک بوم خالی بود که مجسمه سازان در مرحله نهایی ساخت، اغلب با رنگ هایی روشن کار خود را بهبود می دادند.
آنالیزهای آزمایشگاهی مدرن نشان می دهد که آثار رنگ ماقبل تاریخ نه تنها بر روی مجسمه های مرمرین، بلکه بر روی ظروف مرمرین و سفالی و حتی بر روی ابزارهای استخوانی نیز باقی مانده است.
تولیدکنندگان رقیب
معادن ماربل عصر برنز در بسیاری از جزایر دریای اژه یافت شده، اما مطالعات مدرن نشان داده است که منابع اصلی ناکسوس(Naxos)، کروس(Keros)، پاروس(Paros) و آیوس(Ios) بوده اند. با ظهور دوران باستانی (حدود 800 سال قبل از میلاد)، سنگ های ماربل دوباره به یک صنعت هنری بزرگ تبدیل شد.
در دلوس(Delos)، مبارزه بین ناکسوس(Naxos) و پاروس(Paros) برای تسلط بر جزیره مقدس منجر به این شد که ناکسی ها(Naxians) وقف های یادبودی از سنگ محلییشان را برای آپولو(Apollo) برپا کردند، از جمله آنها می توان به شیرهای با ابهت (اواخر قرن هفتم قبل از میلاد)، کولوسوس(Colossos) (اواخر قرن هفتم / اوایل قرن ششم قبل از میلاد) و اویکوس(Oikos) (575 قبل از میلاد)، ساختمانی که توسط باستان شناس کنستانتینوس تساکوس(Konstantinos Tsakos) به عنوان “اولین مورد در تاریخ معماری که در آن ساختار و سقف بالایی از ماربل بود.” اشاره نمود.
با این حال، پاروس(Paros) در نهایت، حداقل در رقابت برای برتری ماربل، پیروز شد، زیرا ماربل سفید همگن آن کیفیت بالایی داشت و تراشیدن آن آسان بود. ماربل پریان(Parian) به ماده برتری تبدیل شد که مجسمه سازان در سراسر دریای اژه و سرزمین اصلی یونان به دنبال آن بودند.
این سنگ از زیر زمین و چاه های عمیقی استخراج می شد که در آنجا بردگان با نور لامپ کار می کردند. بنابرین این سنگ به اسم «لایکنایتس(Lychnitis)» از کلمه «لیکنوس(lychnos)» یا لامپ معروف شد. به گفته معمار مانولیس کورس( Manolis Korres)، معدن عظیم نیمفس(Nymphs) در جزیره، باید نزدیک به 100000 متر مکعب ماربل قابل استفاده تولید کرده باشد.
در دلفی(Delphi)، در قرن ششم و اوایل قرن پنجم قبل از میلاد، از ماربل پریان(Parian) برای خزانه سیفنیان(Siphnians) و نماهای دومین معبد آپولو(Apollo) و خزانه آتنیان(Athenians) استفاده می شد. نباید نادیده گرفت که ناکسی ها ابوالهولی از ماربل سفید (550 قبل از میلاد) را بر روی ستونی بلند درست در زیر معبد آپولو برپا کردند. موقعیت این مجسمه به گونه ای بود که بازدیدکنندگان در ابتدا این مجسمه سنگی را می دیدند که در مقابل پس زمینه می درخشید.
” ماربل درخشش و کمال هنری را برانگیخت و به عنوان نمادی برای نفیس ترین اقلام فرهنگ باستانی تبدیل شد. مارموئوس (marmoreus) نامیدن چیزی به معنای توصیف یک توده سنگ خام نیست، بلکه یک اثر هنری شکل داده شده، ساخته و صیقل یافته است.“ مارک بردلی(Mark Bradley) (2013).
ماربل آتیک (ATTIC MARBLES)
همچنین در دوران باستان، آتیکا(Attica) نیز مقادیر زیادی ماربل تولید می کرد، که نمونه آن محراب کلاسیک آتنا(Athena) در آکروپولیس آتن(Athenian Acropolis) است که توسط پریکلس(Pericles) در قرن 5 قبل از میلاد بازسازی شد و ویترینی باشکوه برای سنگ خارق العاده کوه پنتلی ارائه کرد.
اولین استفاده از ماربل پنتلیک(Pentelic) در آکروپولیس(Acropolis) در پارتنون(Parthenon) قدیم بود که درست پس از پیروزی یونانی ها بر پارس ها در ماراتون (Marathon) (490 قبل از میلاد) آغاز شد.
این معبد آتنا زمانی که پارس ها در سال 480 قبل از میلاد به آتن حمله کردند و آکروپولیس را هتک حرمت نمودند، هنوز ناتمام بود. با راه اندازی برنامه ساختمانی پریکلس (Pericles) در دهه 440 قبل از میلاد، ماربل پنتلیک ماده اولیه ساختمان های جدید آکروپولیس و همچنین ساختمان های اطراف و بسیاری از نذورات پیشکشی حجاری شده و مجسمه های دیگر شد.
ماربل پنتلیک برای اولین بار در حدود سال 570 قبل از میلاد در مجسمه سازی ظاهر شد، در حالی که ماربلی با کیفیت پایین تر از کوه یمیتوس (Ymittos) در دوران باستانی برای سنگ های کتیبه ای در آکروپولیس استفاده شده بود.
معادن سنگ در آگریلزا (Agrileza) در جنوب آتیکا ماربل نرم و شکننده ای تولید می کردند که با این وجود برای معبد پوزیدون (Poseidon) در سونیو(Sounio) (444-440 قبل از میلاد) مورد استفاده قرار گرفت. مجسمه های متعددی از ماربل مردانه «کوروس(Kouros)» در آتیکا یافت شده است، اما همه آن ها از سنگ های محلی تراشیده نشده اند. ماربل سونیون کوروس(Sounion Kouros) (حدود 600 سال قبل از میلاد) نشان داد که این اثر هنری توسط ناکسوس وارد شده است.
بی نقصی پریکلین(PERICLEAN)
مقدار بسیار زیادی ماربل پنتلیک (Pentelic) برای ساخت پارتنون پریکلیس(Periclean Parthenon) خیره کننده مورد نیاز بود.
اگرچه پایه ها از لایم استون ساخته شده بود، کل بنای فوقانی اصلی ماربل بود، از جمله کرپیدوما پلکانی(stepped crepidoma) (پایه)، 108 ستون بیرونی و داخلی; 444 پنل دارای فرورفتگی قالب مانند در سقف; 92 متروپ (metopes) حجاری شده; حاشیه های یونی (سبک یونیک از معماری یونانی) به طول 160 متر؛ دیوارهای سلا(cella) (در معبدهای یونان باستان، اتاقچه ای که مجسمه ی یکی از خدایان در آن قرار داشت) پایه ها، قرنیزها، آرکیتریوها (architrave) (بخش زیرین قسمتی از تاق که روی سرستون قرار می گیرد) و تیرها؛ مجسمه های پایه دار و آکروتریای (akroteria) بالای بام، و 9000 کاشی مرمرین سقف.
کارهای مرمت امروز پارتنون نیز بر ماربل کوه پنتلی که تقریباً مشابه مواد اصلی است، وابسته است که از منطقه ای در پشت قله استخراج می شود که هنوز زخم های معدنکاران باستانی، به وضوح در آن بجا مانده است.
در اطراف آکروپولیس، معبد هفائستوس (Hephaestus) (آغاز 445 قبل از میلاد) در آگورا آتن (Athenian Agora) نیز از ماربل پنتلیک ساخته شده است، اگرچه قرنیز، سقف، حاشیه های حجاری شده و سایر عناصر معماری کنده کاری شده آن با ماربل پریان (Parian) انجام شده است.
در مقابل آن، استوا آف اتالس(Stoa of Attalos) (قرن دوم قبل از میلاد)، در وضعیت فعلی بازسازی شده است، شامل ماربل پنتلیک و لایم استون است. بنای یادبود لیسیکرات(Lysicrates) (335/334 قبل از میلاد) در پلاکا(Plaka) از ماربل پنتلیک خالص است.
رنج بی انتها عشق
بی نقصی ساختمان های مرمرین باستانی، به ویژه پارتنون، چیزی است که امروزه تنها می توانیم از آن متعجب باشیم، زیرا حتی با ابزارهای برقی مدرن و روش های عصر فضا، تکرار دقت و سرعت خارق العاده سنگ تراشان باستانی را تازه آغاز نموده ایم.
آنها با استفاده از ابزارهای دستی از جمله انواع اسکنه آهنی، لبه های نوک تیز، اره، چکش، گوه های چوبی و آهنی، گوشه هایی برای قائم کردن، پرگار و میله های اندازه گیری مدرج، به محصولات نهایی با حدود خطای تنها چند میلی متر دست یافتند. این صنعتگران به کار خود افتخار می کردند و تلاش خود را هدیه ای به آتنا یا خدایان دیگر می دانستند.
سنگ تراشان استاد ماربل، در انتخاب بهترین ماربل ها برای سنگ تراشی بسیار با تجربه بودند، زیرا این ماده ممکن است دارای ترک، ضعف و سایر عیوب پنهان باشد. سپس با کمک سایر کارگران، سنگ را از معادن کوهستان استخراج کرده و با استفاده از طناب و دستگیره های چوبی، بالابر، سورتمه، گاری و غلتک به محل کار منتقل می کردند.
شکل دهی ناهموار ممکن بود که در معدن انجام شود، اما تکمیل نهایی از جمله کنده کاری شیارهای ظریف ستون در محل نهایی انجام می شد. سنگ تراشان امروزی از تکنیک های قدیمی پیروی می کنند، اما تا حدودی متفاوت آموزش می بینند.
به عنوان مثال، در حالی که یک صنعتگر معاصر ممکن است ماربل را در خطوط مستقیم با اسکنه خود «قلم بزند»، علائم قابل مشاهده بر روی سنگ های باستانی نشان می دهد که پیشینیان کلاسیک اغلب روی یک بلوک می نشستند و به شکل دایره ای و زیگزاگ به دور خود می چرخیدند.
تجمل رومی
حکومت رومیان در یونان شاهد تجدید حیاتی در استفاده از ماربل پنتلیک بود، زیرا ژولیوس سزار (Julius Caesar) و اکتاویان (Octavian) (آگوستوس(Augustus)) از آن در آتن برای دروازه «باستانی(archaizing)» آگورای رومی (Roman Agora) جدید (قرن اول قبل از میلاد) استفاده کردند.
در قرن دوم پس از میلاد، معبد عظیم المپین زئوس (Olympian Zeus) تکمیل شد و یک دروازه شهری زیبا توسط فیللن (philhellene)، امپراطور هادریان (hadrian) ساخته شد، درهمین حین استادیوم پاناتنایک (Panathenaic) (کالیمارمارو(Kallimarmaro)) به طور کامل توسط هرودس آتیکوس (Herodes Atticus) روکش شده بود – پروژه ای که پاوسانیاس (Pausanias) گزارش کرده که پنته(Penteli) را تقریباً از ماربل خالی نموده است.
اما رومی ها فقط به ماربل سفید بسنده نکردند. در آغاز امپراتوری، با کشف طیفی از ماربل های چند رنگ که می توان در اطراف مدیترانه شرقی یافت، شروع به واردات ماربل سبز و قرمز از پلوپونز(Peloponnese)، مرمرین خاکستری از اویا (Evia) و ماربل سیاه از کایوس (Chios) نمودند.
ماربل سبز از اسکایروس(Skyros) و تینوس(Tinos) نیز به دست آمد، در این حین تاسوس(Thasos) یک ماربل سفید مرغوب تهیه کرد که می توانست با پنتلیک رقابت کند.
صنعت ماربل همچنین در کوه یمیتوس (Ymittos) که در آن معادن، سنگ خاکستری یا خاکستری مایل به آبی را تولید می کردند که بسیار مورد علاقه رومیان بود، رشد نمود.
غاری در یمیتوس در بالای واری (Vari) حاوی نقش برجسته حکاکی شده از یک مرد معدن چی است (“آرکیدموس(Archedemos)”) است که یک چکش و مربع در دست دارد (حدود 400 سال قبل از میلاد). « خانه های اژدها»ی ماربل اسرارآمیز که بالای کیساریانی (Kaisariani) واقع شده اند، ممکن است محل اقامت کارگران معدن باستانی بوده باشد.
سنت های ماربل
امروزه، مرمرکاری سنتی، عمدتاً توسط صنعتگران آموزش دیده در جزیره تینوس(Tinos) انجام می شود. سنگ تراشان تینایی (Tinian) برای بازسازی استوا آف اتالس(Stoa of Attalos) (دهه 1950) کار کردند و پسران آنها در اواسط دهه 1970 از آکروپولیس صعود کردند تا کار روی ارشتیون (Erechtheion) را آغاز کنند.
اکنون، لنا لامبرینو(Lena Lambrinou)، معمار مرمت آکروپولیس (YSMA)، می گوید که نسل سوم این صنعتگران مشغول به کار روی پارتنون (Parthenon) هستند.
یک افسانه دیرینه تینیان می گوید، ساکنان جزیره در اصل هنر مجسمه سازی را توسط خود فیدیاس(Phidias) که کشتی اش در مسیر دلوس(Delos) به دلیل بادهای شدید مجبور به پناه بردن به تینوس شده بود، آموخته اند.
خواه این داستان درست باشد یا نه، تینی ها در توسعه آتن مدرن، که امروزه بسیاری از بناهای ماربلی بزرگ مدرن از جمله آکادمی آتن، تالار کنسرت آتن و کتابخانه ملی را در آن می بینیم، نقشی ایفا کردند. بسیاری از آپارتمان های آتن که در دهه های 1960 و 70 ساخته شده اند، آشپزخانه های سنتی با سینک های ماربل دارند و حتی بسیاری از حاشیه های خیابان ها از ماربل ساخته شده اند.
همانطور که در ابتدا گفتیم، یونان ماربلی است!
