کانی دولومیت که جزء کانی های کربناته به شمار می‌رود، در سنگ های رسوبی و دگرگونی به وفور یافت می شود. این کانی را اولین بار دانشمندی فرانسوی بنام Gratet Dolomieu کشف و بنام دولومیت نامگذاری کرد.
کانی دولومیت عموماً از بی رنگ تا سفید و همین طور به رنگ های قهوه ای کم رنگ، خاکستری، قرمز یا صورتی دیده می شود. از نظر شیمیایی کانی دولومیت یک کربنات منیزنم است و واکنش خاصی با اسیدهایی چون کلریدریک HCL نمی دهد.
یکی از مهم ترین وجه های تمایز دولومیت و کلسیت نیز همین موضوع است. بنابراین دوام کانی دولومیت در برابر اسید بیشتر است. به علت حضور عنصر منیزیم، این کانی چگالی نسبتاً زیادی در حدود 2.8 تا 2.9 دارد و از این جهت یک کانی نسبتاً سنگین محسوب می شود.
بیشتر دولومیت های عهد حاضر در مقایسه با دولومیت‌های قدیمی تر در پوسته ی زمین، دارای درجه نظم بلوری کمتری هستند. هم چنین واژه ی پروتودولومیت Protodolomite برای کربنات های منیزیم دار ساخته شده در آزمایشگاه با نظم انعکاسی خیلی ضعیف یا بدون نظم انعکاسی بکار می رود. جانشینی آهن در دولومیت ها نیز فراوان است.
سختی این کانی بین 3.5 تا 4 است؛ بنابراین سختی آن کمی بیشتر از کانی کلسیت بوده و جزء کانی های نسبتاً نرم به شمار می رود. لذا مقاومت سایشی این کانی نیز در حد کلسیت است. باید توجه داشت که کانی دولومیت سازنده ی اصلی سنگ دولومیت و مرمر دولومیتی است.
وقتی سنگی به عنوان دولومیت شناخته می شود، در حقیقت کانی اصلی تشکیل دهنده ی آن دولومیت است. این کانی می تواند بطور ثانویه جایگزین کانی کلسیت شود بنابراین در سنگ آهک نیز می توان کانی دولومیت را مشاهده کرد.
جانشینی دولومیت
جانشینی کانی های کربنات کلسیم مانند: کلسیت توسط دولومیت و ته نشینی سیمان دولومیتی، ممکن است همزمان با رسوبگذاری و در طی دیاژنز (فرآیند سنگ شدگی) اولیه یا مدتی طولانی بعد از رسوبگذاری انجام گیرد.
دولومیت اولیه
بسیاری از مواقع واژه ی اولیه Primary برای دولومیتی بکار می‌رود که بطور مستقیم از آب دریا یا دریاچه رسوب کرده باشد. در حقیقت بیشتر دولومیت ها در اثر جانشینی در کانی های کربناته ای که قبلاً تشکیل شده‌اند، به وجود می‌آیند، هر چند سیمان های دولومیتی نیز فراوان هستند.
تقسیم بندی سنگ های کربناته بر اساس مقدار دولومیت
سنگ آهک: سنگی است که حاوی 0 تا 10 درصد کانی دولومیت باشد.
سنگ آهک دولومیتی: سنگی است که حاوی 10 تا 50 درصد کانی دولومیت باشد.
دولومیت کلسیتی: سنگی است که حاوی 50 تا 90 درصد کانی دولومیت باشد.
دولومیت (ِDolostone) : سنگی است که حاوی 90 تا 100 درصد کانی دولومیت باشد.
بافت‌های دولومیت
زنوتاپیک Xenotopic : در این بافت دولومیت دارای بلورهای بدون شکل با مرزهای بلوری منحنی تا دندانه ای و نامنظم است.
ایدیوتاپیک Idiotopic: در این بافت، دولومیت دارای بلورهای شکل‌دار لوز وجهی می باشد.
فابریک مخرب در دولومیت
بافت اولیه ی سنگ آهک در دولومیت از فابریک کاملاً تخریب شده یعنی بدون آثار مشخصی از رسوب اولیه، تا فابریک حفظ شده با ساختمان اولیه خوب تا کاملاً حفظ شده، متغیر است. بلورهای کلسیت با میزان منیزیم کم ممکن است در مقابل دولومیتی شدن مقاوم بوده یا بطور مخرب دولومیتی شوند.
دولومیت بی‌تناسب یا زین اسبی
نوعی دولومیت، که ممکن است از نوع جانشینی باشد یا به صورت یک سیمان تشکیل شود، دولومیت بی‌تناسب Barague یا زین اسبی Saddle نامیده می شود. همچنین تحت عنوان اسپار مرواریدی Peal Spar نیز شناخته می‌شود. بطور کلی بلورهای این نوع دولومیت بزرگتر هستند ( در حد چند میلیمتر) و سطوح بلوری منحنی شکل و واضحی دارند. در مقطع نازک، رَخ منحنی و خاموشی موجی دارند. معمولاً حاوی انکلوزیون (ادخال) بوده که بیشتر آنها آهن می باشند.
دولومیت بی‌تناسب معمولاً با کانی سازی سولفیدی، فعالیت هیدروترمالی و همچنین هیدروکربن ها همراه است.
کاربردهای دولومیت
به طور کلی می توان کاربرد های دولومیت را در موارد زیر عنوان کرد:
- از سنگ دولومیت که متشکل از کانی دولومیت است به عنوان سنگ ساختمانی استفاده می شود.
- درساخت شیشه می توان از آن استفاده کرد.
- همچنین دولومیت برای تولید سیمان به کار می رود.
- دولومیت برای از بین بردن اسیدیته خاک و رشد بهتر گیاهان در مصارف کشاورزی مورد توجه است.
- در کارخانه های ذوب آهن نیز جهت ذوب و تصفیه آهن از دولومیت استفاده می کنند.
- دولومیت را می توان به شکل خرد شده در زیرسازی مسیر راه آهن، تونل های تخلیه فاضلاب و معادن ذغال استفاده کرد.
- به علت استحکام زیاد در ساخت بتن نیز می توان از آن استفاده کرد.
- برخی از سنگ های دولومیت به علت ظرافت و زیبایی منحصر به فردی که دارند به عنوان سنگ های زینتی مورد استفاده قرار می گیرند.
- دولومیت آکواریوم ها جهت تنظیم میزان ph آب کارایی دارد.
- در صنعت دارو سازی نیز از دولومیت استفاده می شود.
