استان اصفهان به عنوان یکی از بزرگ ترین تولید کنندگان سنگ های ساختمانی شناخته می شود. یکی از این سنگ ها، مرمریت صلصالی است که از معادن منطقه ی خور و بیابانک استخراج می شود. سنگ مرمریت صلصالی به دلیل زیبایی و هم چنین قیمت مناسب خود، در بازار سنگ پرطرفدار است.
رگه های باریک و موج مانند که به اصطلاح رگه های نوار قلبی نیز نامیده می شوند، در زمینه ی روشن رنگ این سنگ گسترش یافته اند و زیبایی خاصی به آن داده اند. در ادامه، به بررسی ویژگی های مختلف مرمریت صلصالی پرداخته می شود.
ویژگی های ظاهری و بافتی سنگ مرمریت صلصالی
مرمریت صلصالی به عنوان یک سنگ کربناته، عمدتاً از کانی کلسیت تشکیل شده است. بر اساس نوع کانی های فرعی موجود در سنگ و درجه ی خلوص کانی کلسیت، زمینه ی سنگ می تواند به رنگ های سفید، کِرِم و یاسی دیده شود.
چنانچه این سنگ از کلسیت خالص تشکیل شده باشد، رنگ آن سفید خواهد بود. یکی از شاخصه های بافتی مرمریت صلصالی، موج های آن است که در اصطلاح رگه های نوار قلبی نامیده می شوند. این رگه ها از نگاه علمی، استیلولیت نام دارند. اما استیلولیت در این سنگ چگونه تشکیل شده است؟
هنگامی که یک سنگ کربناته در لایه های زیرین زمین تشکیل شد و شروع به سخت شدن می کند، در نتیجه ی اعمال تنش های جهت دار، بافت سنگ دچار تغییراتی می شود.
به این صورت که در نتیجه ی فشار، در مرز بلور کانی ها، انحلال فشاری رخ می دهد و برخی عناصر ممکن است به محیط وارد و بعضی دیگر از آن خارج شوند.
هنگامی که به علت عملکرد فعالیت های تکتونیکی در منطقه و یا فشار لایه های سنگی روباره، استیلولیت در سنگ ایجاد می شود، مواد شیمیایی مختلف به ویژه رس به سمت این درزه ها حرکت می کنند و در نهایت رگه هایی را تشکیل می دهند که در سنگ مرمریت صلصالی به رنگ های نارنجی تا تیره دیده می شوند.
اما گاهی این رگه های نوار قلبی، ماهیت استیلولیت نداشته و تنها حاصل شکستگی عادی در بافت سنگ هستند؛ به عبارت دیگر در این حالت انحلال فشاری رخ نداده است. در این صورت شکستگی های سنگ ممکن است با کانی کلسیت پر شده و رنگ سفید تا کِرِم داشته باشند. لذا استیلولیت نمایانگر دگرگونی ضعیف در سنگ مرمریت صلصالی است. هم چنین، در برخی از سورت های مرمریت صلصالی، بقایای فسیل نیز به وفور دیده می شود.
ویژگی های فیزیکی، مکانیکی و شیمیایی سنگ مرمریت صلصالی
اگرچه سنگ مرمریت صلصالی از جمله زیباترین سنگ های ساختمانی محسوب می شود اما باید به جنبه های ضعف آن نیز اشاره کرد. این سنگ جذب آب زیادی دارد. وجود رگه های و شکستگی های فراوان در بافت این سنگ باعث می شود تا آب بیشتری به داخل آن راه یابد.
هنگامی که مواد پر کننده ی این رگه ها از جنس رس باشند، درصد جذب آب بیشتر نیز می شود. جذب آب زیاد باعث افزایش لک پذیری سنگ مرمریت صلصالی می شود و آلودگی های محیطی می توانند با سهولت بیشتری وارد بافت زمینه ی سنگ شوند.
جذب آب زیاد، دوام سنگ را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. با توجه به نوع و مقیاس شکستگی های مرمریت صلصالی، هنگامی که آب به داخل سنگ نفوذ می کند، چنانچه دما به حد یخ زدگی نزول کند، آب در داخل شکستگی های سنگ یخ زده و افزایش حجم می دهد؛ در این صورت تخریب سنگ اجتناب ناپذیر خواهد بود. لذا استفاده از این سنگ در نما و محوطه ی خارجی مناطق سردسیر پیشنهاد نمی شود.
علاوه بر این، قرار گیری مستمر در معرض بارندگی و همین طور شوینده های قوی باعث می شود که مواد پر کننده ی شکستگی ها به ویژه مواد رسی، به تدریج از بافت سنگ شسته شده و مقاومت و دوام سنگ کاهش پیدا کند.
از سوی دیگر، دوام این سنگ در برابر تبلور نمک های مختلف نیز محدود است. وجود همین شکستگی ها، فضای لازم را برای نمک ها و تبلور بیشتر آن ها مهیا می کند به طوری که سنگ به تدریج ضعیف شده و گسیخته می شود. نمک های مذکور می توانند در انواع شوینده ها وجود داشته باشند.
موضوع دیگر که باید مورد بررسی قرار گیرد، مقاومت این سنگ است.
آنچه در مقاومت این سنگ تاثیر بسزایی دارد، نوع و ضخامت مواد پر کننده ی رگه ها است. چنانچه رگه ها ضخامت زیادی داشته باشند و مواد پر کننده ی آن ها نیز رسی باشد، مقاومت سنگ بسیار کمتر خواهد بود زیرا این رگه ها به عنوان سطوح ضعف مکانیکی، انسجام سنگ را از بین می برد و مقاومت سنگ را کاهش می دهد. این وضعیت زمانی بدتر می شود که سنگ در تماس مستمر با آب و شوینده ها قرار باشد.
در این صورت مواد پر کننده ی رگه ها به تدریج شسته می شوند و مقاومت های فشاری، کششی و خمشی سنگ بیش از پیش کاهش پیدا می کند. به همین دلیل استفاده از این سنگ در موقعیت های مرطوب مانند: سرویس های بهداشتی پیشنهاد نمی شود.
هم چنین در موقعیت هایی که تحت تنش های مستمرِ زیاد است ( مانند: کفپوش پارکینگ خودرو)، استفاده از این سنگ مناسب نیست زیرا احتمال خرد شدگی سنگ زیاد است. در این محل ها، سنگ بطور گسترده تحت تنش های خمشی قرار دارد.
اما چنانچه رگه های این سنگ با مواد سفید رنگ کلسیتی یا سیلیسی پر شده باشد، مقاومت سنگ تا حدود زیادی بهبود پیدا می کند و احتمال شسته شدن مواد پر کننده ی رگه ها بسیار کم است.
از آنجایی که این سنگ عمدتاً از کانی کلسیت ساخته شده است، مقاومت سایشی مناسبی نیز دارد؛ به همین دلیل استفاده از آن در راه پله ها و موارد مشابه، مناسب است.
ساب و صیقل پذیری خوب این سنگ باعث شده است که به جلای زیبایی نیز برسد.
یکی از مهم ترین دلایلی که باعث محبوبیت این سنگ بین معماران و ساختمان سازان شده است، قیمت مناسب و طرح و رنگ زیبای آن است. باید اشاره کرد که هرچه رگه های سنگ مرمریت صلصالی کمتر باشد و رنگ آن نیز روشن تر باشد، قیمت آن نیز افزایش پیدا کند زیرا در این صورت کیفیت و مقاومت سنگ بیشتر خواهد بود. در سورت های ضعیف این سنگ، رگه های نوار قلبی به وفور یافت می شود.
هم چنین سنگ مرمریت خوبسنگان (خور و بیابانک) با زمینه ی کِرِم تا گلبهی و رگه های نارنجی، شباهت زیادی با مرمریت صلصالی دارد؛ زمینه ی این سنگ کمی تیره تر از مرمریت صلصالی است و سایر ویژگی های آن ها تقریباً مشابه می باشد.
کاربردهای سنگ مرمریت صلصالی
- سنگ کف لابی هتل ها، واحد های مسکونی و تجاری
- نمای داخلی
- سنگ راه پله
