آشنایی با سنگ مرمریت جوشقان

جوشقان قالی در 85 کیلومتری شمال غرب اصفهان و در فاصله‌ی 12 کیلومتری شرق شهرستان میمه قرار دارد. از لحاظ زمین شناسی، این منطقه در ورقه‌ی کاشان، در کمربند ارومیه – دختر قرار گرفته است. ارتفاع متوسط از سطح دریا، 2350 متر می‌باشد. محدوده‌ی معدن مرمریت جوشقان، بین آزادراه اصلی میمه – دلیجان و کاشان- قم قرار داد.

معادن مرمریت جوشقان در قسمت‌های غرب، شرق و شمال جوشقان قالی در حال بهره برداری هستند. مهم ترین معدن منطقه، معدن مرمریت جوشقان قالی با نام مرمریت شهیادی (آزادی) است. جنش تشکیلات سنگی این ناحیه که از نوع رسوبی هستند، آز آهک‌های تقریبا فشرده و ضخیم لایه‌ای است که سنی معادل الیگوسن – میوسن (یعنی 5 تا 34 میلیون سال پیش) دارند.

منطقه‌ی معدنی جوشقان از لایه‌های آهکی سفید رنگ تشکیل شده است که به نظر می‌رسد از تمرکز مرجانی همراه با سیمان کلسیت به وجود آمده است (قاسم پور اراکی، 1375). سیمان کلسیتی گاهی می‌تواند بصورت متمرکز، به شکل هاله‌های گل بهی رنگ مشاهده شود.

مرمریت جوشقان قالی، از آهک‌های نسبتاً بلورین تشکیل شده است. باید اشاره کرد، در بعضی از سینه کارها که سنگ آهک بلوک دهی ندارند، مجوز استخراج لاشه سنگ را دریافت کرده‌اند و مستقیما سنگ استخراج شده‌ی خود را به سنگ کوبی‌ها منتقل می‌کنند.

مرمریت جوشقان، از انواع سنگ مرمریت‌های قدیمی و پرآوازه‌ی ایران به شمار می‌رود. معادن این سنگ در سال 1333 توسط استاد قنبر رحیمی معروف به ارباب قنبر تاسیس شد. از سورت‌های این سنگ می‌توان به مرمریت جوشقان شهیادی، مرمریت جوشقان کالباسی، مرمریت جوشقان دانه سیاه و غیره اشاره کرد.

سنگ مرمریت جوشقان شهیادی به رنگ روشن با هاله‌های صورتی که اصطلاحا به آن گل کالباسی می‌گویند و لکه‌های سیاه دیده می‌شود. سورت‌های ممتاز این سنگ، زمینه‌ی سفید داشته و لکه‌های گل کالباسی و سیاه در آن کمتر دیده می‌شود.

معادن مرمریت جوشقان و مرمریت جوشقان شهیادی یکسان هستند اما سینه کارهای متفاوتی داشته و تنها تفاوت‌های جزئی با یکدیگر دارند بطوری که گاهی در یک رده طبقه می‌شوند.

مرمریت شهیادی با زمینه‌ی روشن و دانه‌های ریز سیاه در سطح سنگ شناخته می‌شود که به دلیل استفاده از این سنگ در نمای برج آزادی (شهیاد سابق) به این نام معروف شده است. این سنگ بصورت 40 طولی و یا در ابعاد 40 × 40 سانتی متر برش می‌خورد و به دلیل وجود رگه‌های آهکی، در ابعاد بزرگ تولید نمی‌شود (چراغی، 1397).

ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی مرمریت جوشقان

سنگ مرمریت جوشقان به دلیل ماهیت آهکی خود، جذب آب زیادی دارد. آب در بافت آهکی این سنگ جذب می‌شود و به مرور زمان باعث لکه دار شدن و انحلال آن می‌گردد.

به همین استفاده از این سنگ در نمای خارجی ساختمان پیشنهاد نمی‌شود؛ زیرا نمای خارجی بخصوص در کلان شهر‌ها، در مواجهه با باران‌هایی است که می‌توانند حالت اسیدی ضعیفی داشته باشند و از این طریق باعث بروز آسیب در سنگ شوند.

شوره زدگی مرمریت جوشقان نیز به دلیل ویژگی انحلال پذیری آن می‌تواند اتفاق بیافتد. از سوی دیگر، استفاده از این سنگ در محل‌هایی که در ارتباط مستقیم با رطوبت است (مانند حمام و سرویس‌های بهداشتی) توصیه نمی‌شود. به دلیل انحلالی بودن بافت این سنگ، در هنگام شستشوی ان نباید از اسید‌ها و شوینده‌های قوی استفاده کرد.

از دیگر ویژگی‌های سنگ مرمریت جوشقان می‌توان به خطوط مضرس موجود در بافت ان اشاره کرد که در اصطلاح علمی به ان خطوط استیلولیت (Stylolite) گفته می‌شود. این خطوط منحنی حاصل اعمال تنش‌های جهت دار به سنگ در طی عمر زمین شناسی هستند که در اثر آن، برخی از عناصر و مواد به مرز بلورهای کانی‌های مهاجرت کرده و در آن جا باعث بروز رنگ‌های خاصی می‌شوند.

در سنگ مرمریت جوشقان این مواد بیشتر اکسیدی هستند که می‌توانند رنگ زرد تا گل بهی داشته باشند. گرچه حضور عناصر دیگر نیز در ایجاد این رنگ‌ها بی تاثیر نیست.

خطوط مذکور گرچه باعث زیبایی این سنگ می‌شود اما ضعف مکانیکی سنگ را نیز به دنبال خواهند داشت. به عبارت دیگر، خطوط استیلولیت به علت آنکه بافت یکپارچه‌ی سنگ را از بین می‌برند، به عنوان سطوح ضعف مکانیکی محسوب می‌شوند و مقاومت‌ فشاری، مقاومت کششی و مقاومت خمشی سنگ در این قسمت‌ها کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل استفاده از این سنگ در محل‌هایی که در معرض نیروهای زیاد و مستمر هستند توصیه نمی‌شود مانند کفپوش پارکینگ‌ها.

خطوط استیلولیت گرچه در 2 بُعد، بصورت خطی جلوه می‌کنند اما در سه بُعد فضایی بصورت سطوحی هستند که در بافت سنگ گسترش یافته‌اند. شستشوی مداوم سنگ هم چنین باعث می‌شود که این رگه‌ها به تدریج تضعیف شوند و احتمال خردشدگی سنگ بیشتر شود.

باید توجه داشت که به دلیل دوام کم مرمریت جوشقان برابر محلول‌های اسیدی و همین طور وجود رگه‌های یاد شده در آن، بهتر است از انواع تایل‌های ضخیم آن استفاده کرد که در این صورت مقاومت سنگ بیشتر خواهد شد.

از سوی دیگر، ماهیت سنگ شناسی مرمریت جوشقان باعث شده که این سنگ قابلیت برش و صیقل پذیری خوبی داشته باشد؛ بطوری که می‌توان آن را به جلای خوبی رساند.

کاربرد سنگ مرمریت جوشقان

بطور کلی استفاده از این سنگ در نمای دیواره‌های داخلی ساختمان از جمله؛ دیوار راه پله، دیوار پارکینگ و راه روها پیشنهاد می‌شود. همانطور که گفته شد، استفاده از مرمریت جوشقان در مناطق مرطوب و سرد مناسب نیست.

قیمت سنگ مرمریت جوشقان

• هر چه قدر رنگ سنگ روشن و یکدست تر باشد قیمت آن بیشتر است.
• هر چه قدر گل‌های کالباسی و رگه‌های سیاه کمتر داشته باشد، قیمت آن بیشتر است.
• با افزایش صخامت این سنگ، قیمت آن بیشتر خواهد شد.
• کیفیت فرآوری سنگ جوشقان از نظر ساب، برش و رزین تاثیر زیادی بر روی قیمت سنگ دارد.