اعلان پریتزکر 2014 برای شیگروبان
شیگرو بان، معمار (برنده جایزه پریتزکر 2014) 56 ساله متولد توکیو و دارای چندین دفتر کار در توکیو، پاریس و نیویورک، از نوادر معماری است. او آثار شیک و بدیع برای مشتریان خصوصی طراحی می‌کند و از همان رویکرد مبتکرانه و خارق‌العاده برای تلاش‌های گسترده بشردوستانه خود استفاده می‌کند.
بان به مدت بیست سال به مناطقی سفر کرده است که دستخوش بلایای طبیعی و یا اقدامات مخرب بشر بودند. او با همکاری شهروندان محلی همین مناطق، داوطلبان و دانشجویان پناهگاه های ساده، با ارزش، کم هزینه، قابل بازیافت و همچنین ساختمان‌های اجتماعی برای آسیب‌دیدگان طراحی و احداث می‌کند.
با شیگروبان در دفترش در پاریس تماس گرفتیم و او گفت: «دریافت این جایزه یک افتخار بزرگ است؛ پس از دریافت آن باید مراقب باشم.
باید همچنان به افرادی که برایشان کار می‌کنم، گوش دهم، چه در پروژه های مسکونی خصوصی و یا امدادرسانی پس از بلایای طبیعی. به نظر من این جایزه مرا تشویق می‌کند تا کارهایی که فعلاً انجام می‌دهم را ادامه دهم – نه اینکه کارهای فعلی را تغییر دهم – این جایزه بر پیشرفت تاکید دارد.» بان در همه ی بخش‌های عملیات کاری انواع گوناگون از راه‌حل‌های طراحی را پیدا می‌کند که اغلب بر اساس ساختار، مصالح، دید نسبت به محیط، تهویه طبیعی هوا، دسترسی به نور و جاده مناسب برای اتومبیل برای ایجاد مکان‌هایی بسیار راحت برای همه ساکنان تعیین شدند.
آثار گوناگون بان از ساختمان‌های مسکونی خصوصی و مقرهای شرکتی گرفته تا موزه‌ها، سالن‌های کنسرت و دیگر ساختمان های مدنی؛ به دلیل اصالت، اقتصاد و نبوغ مشهور است، همه می‌دانند که او بر راه‌حل‌های رایج فناوری امروزی متکی نیست.
تامِدیا، شرکت رسانه سوئیس، از بان درخواست کرد فضاهای دلپذیر برای کارکنانش بسازد. او نیز با طراحی یک یک ساختمان هفت طبقه برای دفتر مرکزی که سیستم ساختاری اصلی آن تماماً از چوب بود به این درخواست پاسخ داد. تیرهای چوبی در هم قفل می‌شوند بنابراین نیازی به اتصالات فلزی ندارند.
در مرکز پومپیدو – متز در فرانسه، بان یک شبکه موجدار هوایی از نوارهای چوبی برای سقف طراحی کرد تا کل برنامه ی پیچیده ی طراحی شده برای موزه را پوشش دهد و یک فضای عمومی قابل دسترس و باز برای موزه ایجاد کند.
برای ساخت پناهگاه های امدادرسانی، بان اغلب از لوله‌های کاغذی مقوایی قابل بازیافت برای ساخت ستون ها، دیوارها و تیرها استفاده می‌کند.
چون آنها در همه جا قابل دسترس و ارزان هستند، حمل و نقل، نصب و برچیدن آنها ساده است و به راحتی می‌توان آنها را ضد آب و ضد آتش کرد و مهمتر آنکه قابل بازیافت هم هستند. او می گوید بر اساس تربیت ژاپنی همیشه آرزو داشته است هیچ ماده‌ای را هدر ندهد.
شیگروبان در کودکی با دقت به کارهای نجارهای سنتی ژاپنی که در خانه والدینش کار می‌کردند توجه کرده است، از همان زمان استفاده از ابزار، ساخت و ساز و بوی چوب برای او جادو بودند. او همه ی تکه‌های چوب که نجاران دور می‌انداختند را جمع می‌کرد تا با آنها مدل های کوچک بسازد. در کودکی مایل بود نجار شود.
اما در یازده سالگی، معلمش از همه دانش‌آموزان کلاس خواست یک خانه ساده طراحی کنند؛ آنچه بان ارائه کرده بود به عنوان بهترین خانه در مدرسه به نمایش گذاشته شد. از همان زمان، آرزوی معمار شدن در ذهنش تقویت شد.
فعالیت های بشردوستانه بان از واکنش به درگیری 1994 در رواندا آغاز شد؛ در آن درگیری‌ها میلیون ها نفر در شرایط بسیار غم‌انگیز قرار گرفتند. بان ساخت پناهگاه با لوله کاغذی را به کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان پیشنهاد کرد و آنها او را به عنوان مشاور استخدام کردند.
پس از زلزله 1995 در کوبه ژاپن ، او دوباره وقت و استعداد خود را وقف کمک به مردم کرد. در آنجا، بان خانه «کاغذ چوبی کاغذی» را برای پناهندگان ویتنامی در کل منطقه احداث کرد. او برای ساخت فونداسیون از جعبه‌های آبجو و کیسه شن استفاده کرد، لوله‌های مقوایی را به صورت عمودی ردیف کرد تا دیوارهای خانه را بسازد.
بان همچنین یک «کلیسای کاغذی» بعنوان مرکز اجتماعات بازماندگان قربانیان زلزله کوبه طراحی کرد. بعدها قطعات این کلیسا را از هم جدا کردند، در سال 2008 آن را به تایوان فرستادند و در همانجا مونتاژ کردند.
بان با کمک بازماندگان محلی هر بلای طبیعی، دانشجویان و سایر داوطلبان همکاری می‌کند تا پروژه‌های امدادرسانی به بازماندگان بلایای طبیعی ساخته شوند. در سال 1995، او یک سازمان غیردولتی (NGO) به نام شبکه معماران داوطلب (VAN) تاسیس کرد.
با کمک شبکه معماران داوطلب، بان برای امدادرسانی پس از زلزله، سونامی، طوفان و جنگ دست به کار شده است. برخی از این اقدامات در ژاپن، ترکیه، هند، سریلانکا، چین، هائیتی، ایتالیا، نیوزلند و اخیراً در فیلیپین انجام شدند.
لرد پالومبو، رئیس هیات داوران جایزه پریتزکر، گفت: «شیگرو بان یک نیروی طبیعت است که با دقت به کارهای داوطلبانه که برای بی‌خانمان ها و محرومان مناطق حادثه دیده انجام می دهد، یک نیروی عظیم و مفید شناخته می شود.
اما او چندین جعبه صلاحیت برای معماری معبد خدایان نیز در دست دارد – دانش عمیق از موضوع تخصصی خودش با تاکید ویژه بر مواد و تکنولوژی پیشرفته، کنجکاوی و تعهد کامل، نوآوری بی پایان، چشمانی عاری از خطا و حساسیت حاد – البته این ها فقط تعدادی از قابلیت‌های او هستند.»
در اظهارات هیات داوران جایزه پریتزکر بر رویکرد تجربی بان در مورد استفاده از مواد رایج مانند: لوله های کاغذی و کانتینرهای حمل و نقل، نوآوری‌های ساختاری او و استفاده ی خلاقانه از مواد غیرمتعارف مانند: بامبو، پارچه، کاغذ و کامپوزیت‌های الیاف کاغذ بازیافتی و پلاستیک تاکید شده است.
هیات منصفه به «خانه عریان» (2000) در سایتاما ، ژاپن استناد می‌کند که در آن همه دیواره های خارجی از پلاستیک مواجِ شفاف ساخته شدند و برای برخی قسمت‌ها نیز از اکریلیک سپید استفاده شده که در بخش داخلی بر روی یک چارچوب چوبی کشیده شدند.
لایه‌بندی صفحات شفاف، درخشش نور در صفحه‌های شوجی را تداعی می‌کند. مشتری درخواست کرد هیچ یک از اعضای خانواده منزوی نشوند، بنابراین خانه از یک فضای منفرد و بزرگ، در قالب دو طبقه رفیع ساخته شد، که در آن چهار اتاق شخصی وجود داشتند اما دیوارهای آنها بر روی چرخ‌های کوچک قابل جابجایی هستند.
در خانه «دیوار پرده‌ای» (1995) در توکیو، پرده‌های سپید به ارتفاع دو طبقه دورتادور محیط خانه کشیده شدند، اگر آنها را باز کنید، فضای بیرون به داخل جریان می‌یابد و اگر پرده‌ها را بکشید، فضایی شبیه به پیله در درون خانه ایجاد خواهد شد. در مرکز 14 طبقه نیکلاس جی. هایِک (2007) در توکیو قاب‌های شیشه‌ای بلند در نمای جلو و عقب ساختمان قرار دارند که می‌توان هر یک را به طور کامل باز کرد.
بان از کانتینرهای حمل و نقل به عنوان عناصر آماده برای ساخت موزه عشایر استفاده کرد (نیویورک، 2005 ؛ سانتا مونیکا، کالیفرنیا، 2006؛ توکیو، 2007). قرار است طرح او برای موزه هنر آسپن در آگوست 2014 افتتاح شود.
معماری بان اغلب «پایدار» و سازگار با محیط‌زیست نامیده می‌شود اما خودش معتقد است:« هنگامیکه این شیوه کار را تقریباً سی سال پیش شروع کرد، هیچکس در مورد حفاظت از محیط زیست صحبت نمی کرد. اما این روش کار بطور طبیعی برای من پیش آمد. همیشه به مواد ارزان قیمت، محلی و با قابلیت استفاده مجدد علاقمند بودم.»
شیگرو بان از سال 2006 تا 2009 عضو هیات داوران جایزه ی معماری پریتزکر بود. او در مدارس معماری در سراسر جهان سخنرانی و تدریس می کند و در حال حاضر، استاد دانشگاه هنر و طراحی کیوتو است.
بان ابتدا در مدرسه معماری در موسسه معماری کالیفرنیای جنوبی (که در آن زمان در سانتا مونیکا، کالیفرنیا مستقر بود) تحصیل کرد و مدرک کارشناسی خود را در رشته ی معماری از کوپر یونیون در شهر نیویورک در سال 1984 دریافت کرد.
شیگرو بان هفتمین معمار ژاپنی خواهد بود که جایزه ی پریتزکر را دریافت کردند – شش نفر اول عبارتند از مرحوم کنزو تانگه در سال 1987 ، فومیهیکو ماکی در سال 1993 ، تادائو آندو در سال 1995 ، تیم کازویو سجیما و ریو نیشیزاوا در سال 2010 و تویو ایتو در 2013 .
مراسم اهداء جایزه در 13 ژوئن 2014 در موزه ریکس در آمستردام هلند برگزار خواهد شد. مراسم اهداء جایزه پریتزکر هر سال در یک مکان مهم از نظر فرهنگی یا تاریخی در سراسر جهان برگزار می شود. این اولین بار است که این مراسم در هلند برگزار می‌شود. این مراسم به طور زنده در وبسایت جایزه ی معماری پریتزکر (pritzkerprize.com) پخش خواهد شد.
هیات داوران مشهور و برجسته که برنده ی جایزه پریتزکر 2014 را انتخاب کرد، عبارتند از : لرد پالمبو (رئیس هیات داوران) که یک حامی معماری شناخته شده بین المللی در لندن است و همیشه مورد اعتماد همه ی ائتلاف‌ها نیز بوده است، او ریاست گالری‌های سرپانتین را برعهده دارد و رئیس سابق شورای هنرهای بریتانیای کبیر و همچنین رئیس بنیاد سابق گالری تیت بوده است، سایر اعضاء بر اساس حروف الفبا عبارتند از آلخاندرو آراونا، معمار و مدیر اجرایی مرکز اِلِمنتال در سانتیاگو، شیلی؛ استفن بریر، قاضی دیوانعالی ایالات متحده، واشنگتن ، دی سی؛ یونگ هو چانگ، معمار و مربی، پکن، جمهوری خلق چین؛
کریستین فیریس، سرپرست موزه معماری، نویسنده و ویراستار ، برلین ، آلمان؛ گلن مورکات، معمار و برنده جایزه پریتزکر 2002، سیدنی، استرالیا؛ جوهانی پالاسما ، معمار ، استاد دانشگاه و نویسنده، هلسینکی، فنلاند؛ راتان اِن. تاتا، رئیس بازنشسته شرکت تاتا و پسران که یک هلدینگ بسیار بزرگ در گروه تاتا است، از بمبئی، هند؛ و مارتا ثورن، معاون روابط خارجی دانشکده معماری و طراحی IE ، مادرید ، اسپانیا که مدیر اجرایی این جایزه است.
جایزه معماری پریتزکر در سال 1979 توسط مرحوم جِی اِی. پریتزکر و همسرش، سیندی، بنیان نهاده شد. هدف از آن، تقدیر سالانه از یک هنرمند معمار زنده است که آثار ساخته شده او ترکیبی از استعدادها، بینش و تعهد باشند و او از طریق هنر معماری مشارکت‌های مداوم و قابل توجه به محیط زیست بشر و محیط ساخته شده داشته است. برندگان این جایزه، مبلغ 100 هزار دلار همراه با یک مدال برنز دریافت می کنند.
تام پریتزکر در مراسم اعلام نام برنده ی جایزه امسال گفت: «تعهد شیگرو بان به اهداف بشردوستانه از طریق کمک به بازماندگان در بلایای طبیعی یک مثال بارز برای همه است. نوآوری فقط به نوع ساختمان محدود نمی‌شود و شفقت نیز فقط با بودجه محدود نمی‌شود. شیگرو موفق شده جهان ما را به مکان بهتری تبدیل کند.»
